عنوان:   مفهوم و ماهيت جنگ نرم

 

 

 

نويسندگان:

1-  قنبر گل پرست- كارشناس ارشد علوم تربيتي

 

2- حبيبه شاهنده- سطح دو(3)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چكيده

  جنگ نرم، عبارتند از : استفاده طراحي شده از تبليغات و ابزارهاي مربوط به آن، براي نفوذ در مختصات فكري دشمن با توسل به شيوه هايي كه موجب پيشرفت مقاصد امنيت ملي مجري مي شود

      همچنين چنگ نرم عبارتند از:  توانايي رسيدن به اهداف و خواسته ها بدون اعمال و فشار وايجاد اجبار، كه از طريق جذب ومتقاعد كردن طرف مقابل به خواسته ها و اهداف مورد نظرانجام مي گيرد. در اين نوع جنگ مواجهه نرم در قالب انديشه ها صورت مي پذيرد. ماهيت اين نوع جنگ به دور از خشونت وخونريزي بوده واز روشها و ابزارهاي غير خشونت آميز و نرم مثل، رسانه هاي جمعي، موسيقي، تئاتر، نقاشي، گرافيگ، سازمان هاي مردمي و..، استفاده مي شود. هدف باني جنگ نرم، تأثير گذاري بر افكار عمومي مردم وتغييرآن، ايجاد رعب و وحشت وايجاد جو بي اعتمادي و نا امني ميان مردم، نفوذ بر اذهان نخبگان و تغيير عقايد آنان وسمت دادن به ارزشها و اهداف مورد نظر خودشان، ايجاد نارضايتي واختلاف ميا قوميت ها و طوايف، تغيير فرهنگ، بحراني نشان دادن وضيعت داخلي كشورهاي مورد نظر، مي باشد.

     اهميت  اين مقاله دراين است كه مفهوم وماهيت جنگ نرم، ابزارها و ويژگي هاي آن وشيوه به وجود آمدن آن وهمچنين بانيان اين نوع جنگ را با روش توصيفي وازطريق جمع آوري منابع از اينترنت و كتابخانه و.. مورد بررسي و تبيين  قرار داده است. همچنين  هدف از نگارش اين مقاله اين است كه جنگ نرم و ماهيت آن را  تعريف كند و كشورهاي با ني اين نوع جنگ را شناسايي و ابزارهاو وي‍‍‍ژگي هاي جنگ نرم را موردتبيين وتشريح قرارا داده وسطح آگاهي وبصيرت دانشجويان واقشار مردم را از اين نوع جنگ افزايش دهد.و در اخر به اين نتيجه رسيده است كه جنگ نرم يك نوع جنگ نوع و مدرن بوده كه توسط كشورهاي استعمارگر از جمله آمريكا، جهت تغيير ارزشها وفرهنگ وحكومت كشورهاي مورد نظربه وجود آمده است.در اين نوع جنگ از خشونت، خونريزي استفاده از اسلحه گرم خبري نبوده بلكه از از ابزار نرم ازجمله رسانه هاي جمعي، سازمان هاي مردمي،  موسقي و…، جهت تغيير فرهنگها و ارزش هاي كشورهاي مستعمره بهره مند مي شود.

 

كليد واژه:  جنگ، جنگ نرم، جنگ سخت، جنگ سرد، ماهيت، قدرت نرم

 

 

 

 

مقدمه

  جنگ يكي از دير پاترين پديده هاي جامعه انساني است و از دير باز تا كنون جامعه اي را نمي توان يافت كه به گونه اي در گير جنگ نبوده باشد .جنگ نمادی از روحيه سلطه‌طلبي و برتری‌جويي آدم‌هاست،(كوشكي،1389). در واقع غلبه کردن در طبيعت آدم‌ها وجود دارد و جنگ همزاد اين حس است.البته از جنگ تعريف واحدي نشده است ولي مشترك تمام تعاريف تحليل گران اين است كه جنگ به مبارزه مسلحانه و گرم و خونين بين دو گروه ،طايفه،قبيله و…با ابزارهايي كه سازمان يافته است،  گفته مي شود.

    جنگ ممکن است با ابزارهای خشن و نظامی صورت گيرد و امکان هم دارد با ابزارهای تبليغی، فرهنگی و اقتصادی محقق شود که در اين صورت به آن عنوان «جنگ نرم» می‌دهيم.البته سابقه جنگ نرم معطوف به دوران پس از جنگ جهانی اول و دوم نيست و قطعاً به قدمت بشر برمی‌گردد البته در قرآن آياتي هست كه اين موضوع رابه گونه اي ديگر  بيان مي كند که محور و موضوع آن جنگ نرم است از جمله: قرآن به پيامبر(ص) می‌گويد کفار تو را مجنون خطاب می‌کنند. «ويقولون انه‌لمجنون» اين آيه مثالی از جنگ روانی به‌عنوان شعبه‌ای از جنگ نرم است.

  .با نگاهي به تاريخ اسلام  مثاليها يي هست  كه اين مسئله رامي توان راحت تبيين كرد.. پيامبر اسلام (ص) وقتي در مدينه حكومت اسلامي را تشكيل دادند و به تبليغ دين مبين اسلام پرداختندباز كساني مانند يهوديان و ..بودند كه با اقداماتي مثل قصه و داستان هاي   دروغين در ميان مردم ، احاديث جعلي و…سعي مي كردند ذهنيت مردم را نسبت به پيامبر اكرم (ص) و دين اسلام منحرف كنند و براي تأمين منافع خويش و تبليغ آيين و مذهب خودمردم را به گمراهي بكشانند كه البته با آگاهي هوشمندانه پيامبر (ص)اين تبليغات مسموم در بيشتر اوقات ناكام مي ماند. يا در نمونه اي ديگر در اين باره ،وقتي پيامبر(ص) مکه را فتح کردند، عفو عمومی دادند. اين بخشودگی شامل حال همه کسانی می‌شد که عليه نظام نوپای پيامبر فعاليت می‌کردند و عامل رفتارهای وحشيانه بودند. ابوسفيان درحالی عفو می‌شود که حدود 70 حرکت نظامی عليه پيامبر (ص)طراحی کرده بود. امثال هند جگرخوار و وحشی قاتل حمزه عفو می‌شوند. در اين ميان سه نفر از شاعران از سوی پيامبر محکوم به مرگ می‌شوند، درحالی که اين سه اصلاً دست به شمشير نبرده بودند اما اشعار آنها در هجو اسلام بسيار تحريک‌کننده هم بود.(جواني 1389)              عاشورا و رخدادهای پس از آن‌مثال ديگری از کارکردهای جنگ نرم است. با وجود آن که در روز عاشورا يزيد موفق شده بود از زاويه نظامی به امام حسين(ع) غلبه پيدا کند، اما درنهايت اين امامان معصوم (ع) هستند که با به‌کارگيری شيوه‌های تبليغی طرف مقابل را عملاً در موضع شکست قرار می‌دهند. .و يا در تاريخ جهان مثال هاي از قبيل بسيار است.  مغول‌ها وقتی در يکی دو روستا کشتارهای فجيع و خونين انجام می‌دادند شايعه اين کشتارها شهر به شهر می‌چرخيد و وقتی آنها به شهر يا روستای بعدی می‌رسيدند عملاً آن شهر ا روستا تسلیم شده بود.( محبيان89  ).

   رهبری انقلاب، که در دهه‌ی گذشته از واژگانی چونان تهاجم فرهنگی، ، شبيخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی مکرراً ياد کرده‌اند، اخيراً واژه «جنگ نرم» را مکرراً به کار برده‌اند و آن را واژه‌ی کليدی در فهم شرايط اخير، دانسته اند. با نگاهي به تاريخ مي توان فهميد كه  جنگ نرم موضوع جديد و تازه‌ای نيست اما حوادث سال گذشته به‌ويژه تلاطمات سياسی پس از انتخابات بار ديگر جنگ نرم را بر زبان‌ها انداخت.
    با وقوع حوادث تلخ پس از انتخابات دهمين دوره رياست جمهوری، رهبر معظم انقلاب اسلامی با تصريح و تأكيد بر طراحی قبلی اين حوادث از سوی دشمنان، فرمودند نظام اسلامی با جنگ نرم مواجه شده است. موضوع جنگ نرم در فرمايشات معظم له چندين بار تكرار و همگان را به درك و فهم درست این جنگ فراخوانده و در جمع اساتيد و پژوهشگران دانشگاه ها، از آنان با عنوان فرماندهان و طراحان و در جمع دانشجويان از آنان با عنوان افسران جوان عرصه جنگ نرم و در ميدان مقابله با جنگ نرم دشمنان یاد كردند. جنگ نرم دشمنان در واقع در ادامه تهاجم فرهنگی و تهديد نرم آنان رخ داده و ملت ايران و نظام اسلامی را در موقعيت جديد و تازه ای قرار داده است. به پایان رساندن توأم با موفقيت اين جنگ و غلبه بر دشمنان همانند جنگ تحميلی، در گرو شناخت دقيق آن می باشد. جنگ نرم چيست و دارای چه ماهيتی می باشد؟ جنگ نرم دارای چه ويژگی هايی هست و  اهداف در جنگ نرم كدامند و دشمنان با چه ابزار و ساز و كاری به دنبال دستيابی به اين اهداف است؟

    سا ن تزو،  در كتاب خود با عنوان «هنر جنگ » در مورد جنگ نرم، نكاتي را مطرح كرده است و مي گويد مي شود جنگيد ، اما مهمترين كار اي است كه شما در يك نبرد بدون جنگ پيروزي را به دست بياوريد .جوزف ناي در مقاله خود تحت عنوان «قدرت  نرم» به استفاده از جنگ نرم به جاي جنگ سرد تو سط كشور هاي غربي از جمله آمريكا جهت تأثير گذاتري بر نخبگان جامعه اشاره مي كند .   و پس از مطرح شدن اين مسئله از طرف مقام معظم رهبري بسياري از تحليل گران و نخبگان كشورمان  با قلم خود سعي در شناساندن ماهيت و اهداف اين جنگ بر آمدند از جمله :  نجفي در مقاله خود تحت عنوان« جنگ نرم ،جنگ مداوم»بعد از تبيين اين نوع جنگ در پايان مگويد كه ماهيت جنگ نرم دو پيام مهم رابا خود دارد اول جنگ نرم اساس جنگ‌هاست و ساير اقسام جنگ‌ها به نحوی مولود جنگ نرم هستند.
دوم اينکه جنگ نرم در بستر تاريخ جريانی دائمی دارد و نمی‌توان بازه زمانی خاصی را برای آن مشخص کرد.
در نظر داشتن دو نکته بالا در تصميم‌گيری‌های کلان برای مواجهه نرم با ایجاد تصوری واقعی از این پديده ما را در رويارويی با آن ياری می‌کند. آقاي جواني در مقاله خود با عنوان «ماهيت و مفهوم جنگ نرم »جنگ نرم را از ابزار كشورهاي استعمارگر از جمله كشور آمريكا براي غلبه و نفوذ بر اذهان و عقايد مردم كشور هاي ديگر دانسته و در تعريف جنگ نرم گفته است كه جنگ نرم توانايي به قدرت نرم مثل رسانه هاي جمعي،نقاشي، گرافيك، موسيقي،تئاتر،سينماو…. مي باشد كه در ْآن هيچ نو ع خشونت و خونريزي نيست.

  هدف از نگارش اين مقاله اين است كه جنگ نرم و ماهيت آن را  تعريف كند و كشورهاي با ني اين نوع جنگ را شناسايي و ابزارهاو وي‍‍‍ژگي هاي جنگ نرم را موردتبيين وتشريح قرارا داده وسطح آگاهي وبصيرت دانشجويان واقشار مردم را از اين نوع جنگ افزايش دهدو وهمچنين اهميت اين مقاله در اين است كه تعريف، ماهيت، ابزار و ويژگي جنگ نرم را با روش توصيف واز طريق جمع آوري منابع از اينترنت وكتابخانه و…، مورد بررسي و تبيين قرار داده است . در اين مقاله مباحث زيل ازجمله: مفهوم جنگ، تعريف وماهيت جنگ نرم، اهداف و ويژگي  و ابزار جنگ نرم،جنگ نرم از ديدگاه قران وامام خميني(ره)، مورد تبيين و تشريح قرار گرفته شدهُ است   

تعريف جنگ

   وازه جنگ(war) به معني خصومت، دشمني،رقابت، درگيري، نبرد ومبارزه است. همچنين جنگ به معني  مبارزه خونين ومسلحانه گروهها، طايفه ها و دولهاي سازمان يافته مي باشد.
تعارف از جنگ متفاوت ومتبابه است. اصولاً از هيچ واژه مربوط به حوزه علوم انساني، مفهوم يكساني وجود ندارد؛ از اين رو، هركس و هر انديشه‏اي جنگ را به گونه‏اي تعريف مي‏كند كه با تعريف ديگري ناسازگار است. تعدد در تعريف جنگ، تنوع در طبقه‏بندي  و و انواع آن را نيز پديد مي‏آورد.
به اعتقاد آلن بيرو: «واژه ي جنگ از ريشه ي آلماني werra گرفته شده كه به معناي آزمون نيرو با استفاده از اسلحه بين ملت ها(جنگ خارجي) يـا گروه هاي رقيب در داخل يك كشور (جنگ داخلي) صورت مي گيرد.» بنابراين جنگ ستيزه ي خشن و منظمي است كه بين دو يا چند اجتماع مستقل در مي گيرد. گاستون بوتول پس از برشمردن تعدادي از ويژگي هاي جنگ ها تعريفي از جنگ را ارايه مي دهد:جنگ مبارزه ي مسلحانه و خونين بين گروه هاي سازمان يافته است(بارونيان1388).

تقسيم بندي جنگ
به عقيده پيترمي ير همراه با تكامل اجتماعي جوامع بشري و پا به پاي تحولات سياسيي،اقتصادي علل و انگيزه ها و اشكال و اهداف جنگها نيز تغييرمي كنند و دگرگون مي شوند به عنوان مثال بر اساس هدف، جنگ به جنگهاي عادلانه و غيرعادلانه؛ بر مبناي مقياسهاي جغرافيايي، به جنگهاي محلّي، منطقه‏اي، فرامنطقه‏اي و جهاني (عمومي)؛ با توجه به انضباط و تاكتيك، به جنگهاي منظم (كلاسيك) و نامنظم (چريكي)؛ بر اساس سطح جغرافيايي، به جنگهاي دريايي، هوايي و زميني؛ بر اساس قلمرو، به جنگهاي داخلي و خارجي تقسيم مي‏شوند.همچنين جنگها بر مبناي نوع ابزار، به جنگهاي هسته‏اي و غير هسته‏اي قابل تقسيم است.
اما نوعی ديگری از تقسیم بندی از جنگ وجود دارد که به اندازه تاريخ بشر قدمت دارد و فقط ممکن است غلبه با يکی از آنها باشد و که عبارت است از 1 - جنگ سخت2 - جنگ سرد3 - جنگ نرم(تجري غريب آبادي،1389)
مثلا در دوره ای غلبه با جنگ سخت بوده اما در عين حال جنگ سرد يا جنگ سخت همزمان با آن وجود داشته است.
   بررسی مقوله جنگ و منازعات ميان کشورها نيز نشان می دهد که تا پايان جنگ جهانی دوم، غلبه با جنگ های سخت متکی بر قدرت سخت است، لکن از این تاریخ به بعد انواع جنگ های ديگر درکنار جنگ سخت موضوعيت پیدا می کند. در يک بررسی اجمالی می توان می توان این جنگ ها را به صورت زیر دسته بندی کرد.:

جنگ سخت:
تا پايان جنگ جهانی دوم(1945م) غلبه با اين نوع جنگها می باشد. جنگ سخت متکی بر قدرت سخت نظامی _ امنيتی است.

جنگ سرد(نيمه سخت)
در دوره نظام دو قطبی، از پايان جنگ جهانی دوم تا مقطع فروپاشی شوروی سابق(1991م) اين جنگ شکل گرفته و متکی بر تهدیدات نيمه سخت بود. البته در اين دوره جنگ های سختی همانند جنگ تحميلی عراق عليه ایران با حمايت قدرت های غربی شکل گرفت وبه مدت هشت سال به طول انجاميد.

جنگ نرم:
   اين نوع جنگ از فروپاشی شوروی شروع و تاکنون ادامه داشته و متکی بر تهديدات نرم و قدرت نرم فرهنگی و اجتماعی است.آمريکايی ها با استفاده از اين نوع جنگ تاکنون موفق به تغيير چندين رژيم سياسی در کشورهای مورد نظر شدند. انقلاب های رنگی که در چندين کشور بلوک شرق و شوروی سابق رخ داد، در واقع نمونه ای از جنگ نرم است. آمريکايی ها با استفاده از قدرت نرم موفق به تغيير رژيم های سياسی در کشورهايی چون لهستان، گرجستان، چک اسلواکی، قرقيزستان، اکراين و تاجيکستان گرديد. در تمامی اين دگرگونی های سياسی بدون استفاده از ابزار خشونت و صرفا با تکيه بر قدرت نرم و ابزاررسانه، با تغيير در ارزش ها و الگوهای رفتاری از رژيم های سياسی حاکم مشروعيت زدايی گرديد و از طريق جنبش های مردمی و ايجاد بی ثباتی سياسی، قدرت سياسی جابه جا شد.(همان).

تعريف جنگ نرم

وا‍‍ژه جنگ نرم (soft warfar) در مقابل جنگ سخت(warfare hard) مورد مستفيد قرار ميگيرد، و داراي تعرفي مشابه و واحد كه مورد تأييد همه افراد باشد، نيست. وتا حدودي تلقي و برداشت همگان، حكومتها ودولتهاي گوناگون و متنوع از جنگ نرم از هم فرق دارد.

جان كالينز، نظريه پرداز دانشگاه ملي جنگ آمريكا، جنگ نرم را عبارت از “استفاده طراحي شده از تبليغات و ابزارهاي مربوط به آن، براي نفوذ در مختصات فكري دشمن با توسل به شيوه هايي كه موجب پيشرفت مقاصد امنيت ملي مجري مي شود”، مي داند.

  ارتش ايالات متحده در آيين رزمي خود آن را بدين صورت تعريف نموده است: “جنگ نرم، استفاده دقيق و طراحي شده از تبليغات و ديگر اعمالي است كه منظور اصلي آن تاثيرگذاري بر عقايد، احساسات، تمايلات و رفتار دشمن، گروه بي طرف و يا گروههاي دوست است به نحوي كه براي برآوردن مقاصد و اهداف ملي پشتيبان باشد”.با عنايت به تعاريف فوق، معروفترين تعريف را به جوزف ناي، پژوهشگر برجسته آمريكايي در حوزه “قدرت نرم” نسبت مي دهند. وي در سال1990 ميلادي در مجله “سياست خارجي” شماره 80، قدرت نرم را “توانايي شكل دهي ترجيحات ديگران” تعريف كرد. تعريفي كه قبل از وي پروفسور حميد مولانا در سال1986 در كتاب “اطلاعات و ارتباطات جهاني؛ مرزهاي نو در روابط بين الملل” به آن اشاره كرده بود. با اين وجود مهمترين كتاب در حوزه جنگ نرم را جوزف ناي در سال2004، تحت عنوان “قدرت نرم؛ ابزاري براي موفقيت در سياست جهاني” منتشر نمود.(تجري غريب آبادي،1389).
برای جنگ نرم اصطلاحات مختلفی وضع شده است. آنچه با عنوان “soft war” يا جنگ نرم مطرح می‌شود در ادبيات غرب بيشتر به قدرت نرم يا “soft power” شناخته شده است كه زيربنای فكری آن اولين بار توسط جوزف نای به شكلی علمی مطرح شد. مهم‌ترن حوزه‌ی اعمال و تأثيرگذاری قدرت نرم بر طرف مقابل، حوزه‌ی رسانه است. بهره‌گيری از رسانه‌ها و امكاناتی كه فرد را قادر می‌سازد تا برای تأثيرگذاری بر طرف مقابل، به اِعمال قدرت بپردازد.(محبيان،1389).

 جنگ نرم مقابله و تلاشی است از طرف نيروهای شيطان و استبداد برای به نابودی و مظلت کشاندن و برگرداندن مسلمانان از راه نجات، چنان که شيطان وعده ی آن را داده است.

   جنگ روشی برای غلبه يك طرف بر طرف ديگر است. توانايی عنصر اصلی و جوهری در جنگ برای غلبه يا مقابله با تجاوز به شمار می آيد. در جنگ نظامی، این توانايي متكی به قدرت سخت (ابزارآلات، ادوات، تجهيزات و…) است ولی در جنگ نرم، توانايی متكی به قدرت نرم است.(جواني،1388). درمقابل   قدرت نرم عبارت است از توانايی رسيدن به اهداف و خواسته ها بدون اعمال فشار و ايجاد اجبار و اكراه. در واقع با قدرت نرم، خواسته ها و اهداف از طريق جذب و متقاعد كردن طرف مقابل به دست می آيد. جنگ نرم يا تهديد نرم (Soft Threat) به لحاظ مفهومی ارتباط تنگاتنگ دارد. تهديد نرم، تهديدی است نامحسوس، بدون منازعه مستقيم و استفاده از ابزار فيزيكی كه به دنبال تغيير باورها، افكار و رفتارها می باشد. با توجه به تعاريف جنگ، قدرت نرم و تهديد نرم می توان گفت كه جنگ نرم، روشی برای جنگ و غلبه برطرف مقابل بدون استفاده از ابزار و زور نظامی اوليه و به صورت جذبی و اقناعی است. در اين جنگ، دشمن تلاش می كند با اقدام های نرم افزارانه و روانی حوزه افكار و باورهای جامعه را به منظور تحقق اهداف خود اشغال كند.(همان).

   بنابراين، جنگ نرم را مي توان هرگونه اقدام نرم، رواني و تبليغات رسانه اي كه جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگيري و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شكست وا مي دارد. جنگ رواني، جنگ سفيد، جنگ رسانه اي، عمليات رواني، براندازي نرم، انقلاب نرم، انقلاب مخملي، انقلاب رنگي و… از اشكال جنگ نرم است.
به عبارت ديگر جنگ نرم مترادف اصطلاحات بسياري در علوم سياسي و نظامي مي باشد. در علوم نظامي از واژه هايي مانند جنگ رواني يا عمليات رواني استفاده مي شود و در علوم سياسي مي توان به واژه هايي چون براندازي نرم، تهديد نرم، انقلاب مخملين و اخيراً به واژه انقلاب رنگين اشاره كرد.در تمامي اصطلاحات بالا هدف مشترك تحميل اراده گروهي بر گروه ديگر بدون استفاده از راه هاي نظامي است.
  به طوركلي مي توان گفت كه ، جنگ نرم يك اقدام پيچيده و پنهان تشكيل شده از عمليات هاي سياسي، فرهنگي و اطلاعاتي بوسيله ي  قدرت هاي بزرگ جهان براي ايجاد تغييرات دلخواه و مطلوب در كشورهاي مورد نظر است. در يک کلام می‌توان جنگ نرم را اينگونه تعريف نمود: «اجرای برنامه ای حساب شده، مسالمت آميز و دراز مدت برای نفوذ در ارکان سياسی،اجتماعی يک نظام به منظور تغيير سيستم سياسی يک کشور با ايجاد تغيير و تحول اساسی در باورهای اساسی و اصلی آن»(ضيغميان،13888).  تعاريف ديگر جنگ رواني عبارتند از:  جنگ تغيير باورها، استحاله عقايد جابجايی ديدگاهها با نگرشهاي رسانه های استکباري،جنگ مغزهاست، نه مرزها! جنگ ديدگاههاست، نه قرارگاهها، جنگ تقدس زدايي از ارزشها و شبهه افکنی در اذهان است، جنگ تغيير گروههای مرجع و شکل دهی تضادهای جديد اجتماعی است، جنگ تخريب اعتمادهای موجود به ارکان و مسئولان حاکميت در ابعاد مشروعيت و کارآمدی،  جنگ تغيير و جابجايی مفاهيم زشت و زيبا در فرهنگ جامعه و آسان سازی ترويج انحرافات، جنگ هنجارشکنانه، ترويج نافرمانيهای مدنی و تکميل حلقه مقاومت جامعه دربرابر حاکميت، جنگ تغيير ذائقه ها و شکاف بخشی کاذب فرهنگی بين نسلها!(تجري غريب آبادي1389)..

ماهيت جنگ نرم

     غير خشونت و عدم استفاده از ابزارالات جنگي، از ماهيت و ويژگي جنگ نرم به شمار مي رود. در اين روش جنگ از متدها و استراتژيهاي غير غشونت آميز استفاده مي شود. ماهيت جنگ نرم به دور از جنگ وخونريزي بر عكس جنگهاي همراه با زور، قدرت نظامي و خون ريزي است.

      رهبرمعظم انقلاب، در ديدار با بسيجان ماهيت جنگ نرم را اينگونه تعريف نموده است«جنگ نرم يعنی جنگ به وسيله‌ی ابزار فرهنگی، به وسيله‌ی نفوذ، به وسيله دروغ، به وسيله شايعه پراکنی، با ابزارهای پيشرفته‌ای که امروز وجود دارد، ابزارهای ارتباطی که ده سال قبل و پانزده سال قبل و سی سال قبل نبود.».
.   رهبر معظم انقلاب ماهيت جنگ نرم كنونی نظام سلطه عليه انقلاب و نظام اسلامی را اينگونه تشريح می نمايند: (در ديدار با بسيجان)«يكی از مسئولان طراز اول رژيم صهيونيستی غاصب اسرائيل، در سال گذشته توصيه ای به آمريكايی ها كرد. اين توصيه كاملاً در مطبوعات خارجی و اينترنت منعكس شد و امر پنهانی و مخفيانه ای نيست. توصيه وی به آمریكايی ها این بود كه بيهوده وقت خود را با عراق و كره شمالی و كشورهايی از اين قبيل تلف نكنيد. مسئله اصلی شما ايران است. اگر خاورمانه را می خواهيد، وقت تان را مصروف عراق نكنيد، سراغ ايران برويد، كانون و سرچشمه آنجاست، اما اران مثل عراق و كره شمالی و افغانستان نيست كه بتوان با حمله نظامی آن را تسخير كرد. نظام و حكومت اسلامی به مردم متكی است، مردم آن را حفظ كرده اند. بايد كاری كنيد كه مردم آن را رها كنند. راهش اين است كه مردم را با ترويج فرهنگ و ادبيات غربی و فرهنگ و تربيت آمريكايی، به واگرايی نسبت به دين و فرهنگ و سنت و تاريخ شان سوق داد. وقتی مردم اين تعلقات را رها كردند، بعد از گذشت چند سال، بدون اينكه سرمايه ای صرف كنيد، با يك حمله و تحرك احياناً نظامی مختصر، می توانيد اين مانع بزرگ،يعنی نظام اسلامی را از سر راه برداريد.(به نقل از جواني).

    دراين نوع جنگ،  خبري از نيروهای نظامی و يا رژيم‌ها و حکام وابسته نيست، بلکه اين‌بار نحوه تداوم استعمار غرب، ايجاد سلطه فرهنگی است. با اعمال سلطه فرهنگی، افراد به عنوان سخت‌افزارهايی هستند که غرب با تسخر ذهن‌ وانديشه هاي آنان ، نرم‌افزار مطلوب خود را بر آنها سوار می‌کنند؛ بديهي است که سخت‌افزار جز فرمان و خواسته‌‌ نرم افزار را اجرا نمی‌کند.
در روش جديد، استکبار به جای تسخير زمين به تسلط ذهن‌ها و فکرها روی هجوم آورده است، چرا که تسخير زمين، علاوه بر صرف هزينه‌های زياد حساسيت‌زا نيز هست. اما نفوذ در ذهن وانديشه ها ، صاحبان افکار تسخير شده را در جهت منافع و خواست استعمارگران سوق می‌دهد و با ايجاد کمترين حساسيت، جوامع مورد نظر را از درون با چالش مواجه می‌کند.
همان گونه كه بيان شد اين نگاه با پرداختن به مسئله استعمار به جنگ نرم به عنوان نوعی از استعمار نگاه می‌کند و بيشتر به چرايی ،  يعنی خواست يکی برای تسلط بر ديگری توجه دارد و در عين ارزشمندی به منشأ و علت استعمار و سلطه نمی‌پردازد(نجفي،1388).

يكي از ويژگيهاي جنگ نرم مداوم ا ستمرار آن مي باشد.استعمارگران وقتي كه از جنگ تن به تن وقدرت نظامي، براي سلطه بر كشورهاي سلطه پذير خسته ونا اميد مي شوند،وآن نشان دهنده اين است كه استعمارگران هميشه به فكر هجوم به سرزمين هاي ديگركشورها از جمله فرهنگ و انديشه آنها هستند.. خداوند در آيه 217 سوره مبارکه بقره می‌فرمایند: “وَ لاَيزالون يقاتِلونَکُم حَتی يرَّدوکُم عَنْ دينِکُم إن استطاعُوا؛” و کافران پيوسته با شما جنگ کنند تا آن‌که اگر بتوانند شما را از دين خود برگردانند.

 وجود عبارت “لايزالون” در اين آيه که به پيوستگی و پايان ناپذيری دشمنی کفار با مسلمين اشاره دارد، تاكيد قرآن کريم بر تداوم و استمرار جنگ کفر و ايمان را نشان می‌دهد.

جنگ نرم از ديدگاه قرآن.

     با توجه به تعاريفی که از جنگ نرم انجام گرفت ، می‌توان تبيين وتشريح و تحليل  ابعاد آن را از درون آيات شريفه قرآن جستجو نمود. خداوند در قرآن،  وجود جنگ نرم و تلاش پنهان دشمنان وشيطان را جهت راه اندازی آن  هشدار می‌دهد و سپس سرد‌مداران اين تهديد بزرگ را معرفی کرده و عاقبت بطور مفصل روش‌های بر اندازی نرم توسط دشمنان جريان حق را افشاء می‌نمايد.

خداوند متعال پس از هشدار به وجود جنگ نرم، دشمنان شيطان را تشگيل دهند اصلی اين تهديد می‌داند که شيوه او نيز دقيقا مطابق با ويژگيهای جنگ نرم است يعنی حرکتی آرام، تدريجی، بلند مدت و نرم افزارانه. قرآن در اين باره می فرمايد: «از گام‌های شیطان پيروی نکنيد چه انکه او دشمن آشکار شماست».  جمله (گام‌های شيطان) اشاره به يک مسئله تربيتی دارد و آن اينکه انحراف‌ها و تبهکاری‌ها غالباً به‌طور تدريجی در انسان نفوذ می کند نه به ‌صورت دفعی و فوری. مثلاً برای آلوده شدن يک جوان به مواد مخدر و قمار و شراب معمولاً مراحلی وجود دارد: نخست به‌صورت مشاهده گر در يکی از اين جلسات شرکت می‌کند و انجام اين کار را سهل مي انگارد. گام دوم شرکت تفريحی در قمار «بدون برد و باخت» و يا استفاده از مواد مخدر به‌عنوان رفع خستگی و يا درمان بيماری و مانند آن است.  گام سوم استفاده از اين مواد به‌صورت کم و به قصد اينکه در مدت کوتاهی از آن صرف نظر کند سرانجام گام‌هايکی پس از ديگری برداشته می‌شود و شخص به‌صورت يک قمار باز حرفه‌ای خطرناک و يا يک معتاد سخت و بينوا در می‌آيد. وسوسه‌های شيطان معمولاً به‌همين صورت است انسان را قدم به قدم و تدريجي  در پشت سر خود به‌سوی پرتگاه می‌کشاند اين موضوع منحصر به شيطان اصلی نيست تمام دستگاه‌های شيطانی برای پياده کردن نقشه‌های شوم خود از همين رو«خطوات»گام‌به‌گام استفاده می‌کند که در اصطلاح امروزی به آن تهديد يا جنگ نرم گفته می‌شود.(ضيغميان،1388)

    جنگ نرم در اصطلاح جنگی است از سوی دشمنان که با رويکرد و سلاح تبليغی و روانی و به دور از مداخله و اقدامات فيزيکی مستقيم یا غير مستقيم نيروهای دشمن انجام ميگيرد و محدوده عملکرد آن به‌جای مرزهای آشکار و مرزهای پنهان بين دشمن و جبهه داخلی متن جامعه و ارزش‌های حق می‌باشد و هدفش تلاش برای تغيير باورها، زائقه‌ها، گرايش‌ها و ارزش‌های پيروان و ملت و امت حق می‌باشد. تا در نهايت با ريزش‌ نیروهای ارزشی و مردمی و تفرقه‌هايی که داخل جبهه حق صورت می‌گيرد اين جبهه از درون به زوال و نابودی يا سستی برود. در جنگ نرم واژه‌هايی چون جبهه دشمن، حق جبهه داخلی، نرم افزار و ارزش‌ها مورد استفاده قرار می گييرد. اگر با اين نگاه جنگ نرم را به قرآن عرضه نماييم واژه حق و باطل معرف دو جبهه خودی و غير خودی خواهی بود و از ان منظر هر فرد و گروهی که پرچم‌دار و عامل به دستورات و آموزهای الهی باشد در جبهه حق بوده و هر کس غير از اين باشد در گروه باطل است بر خلاف نگاه روشنفکری که انسانها را به سه دسته سفيد سياه خاکستری تقسيم می‌کنند از نگاه قرآنی سرانجام آدم‌ها از منظر تحليلی و تبيينی يا سفيد است يا سياه.(همان)

   با توجه به اين نگاه قرآنی به مسئله مرزبندی ها در جنگ نرم از جهت مصداق شناسی جنگ نرم در قرآن انسان را بايد محور مطالعه و منشا و مصداق قرار داد بدين گونه که با انسان شناسی در دو حوزه تاريخی و اجتماعی ميتوان به باز شناسی مصاديق جريان حق بر مبنای انسان و زندگی انسانی پرداخت که می‌تواند مورد هجوم نرم دشمن قرار بگيرد. 

از منظر قرآن مهم‌ترنن و اولین مرحله از وادادگی در جنگ نرم، خود فراموشی و خود ناشناسی و فاصله انداختن بين انسان و خود واقعی او به معنی باز شناسی ابعاد وجود حقيقی و استعداد و ضعف شناسی ذاتی می‌باشد.

سران جنگ نرم ازديدگاه قرآن

  از ديدگاه  قرآن چندين گروه به‌عنوان سردمداران جنگ نرم به‌شمار می‌روند که خداوند به تفکيک از هر گروهی به نامی خاص ياد کرده است که ما در اينجا فقط به ذکر نام تعدادی از آنها می پردازيم:

۱٫ مشرکين: اولين گروه به تعبير قرآن مشرکين می‌باشند: «وای بر مشرکان همان‌ها که زکات را ادا نمی‌کنند و آخرت را منکرن»

۲٫ منافقين: دشمنانی که در لباس دوست سعی در آسيب زدن به ساختار دين و اجتماع را دارند.

«هنگامی که منافقان نزد تو آيند… آنها «منافقان»دشمنان واقعی تو هستند از آنان بر حذر باش خداوند آنها را بکشد چگونه از حق منحرف می‌شوند؟.»

۳٫ سردمداران باطل: می‌گويند: پروردگارا ما از سران و بزرگان خود اطاعت کرديم و آنها ما را گمراه ساختند.(صيغميان،1388).

اين سه گروه عمده به‌عنوان دشمنان جبهه حق و سردمداران جنگ نرم بر ضد اين جبهه به شمار می‌آيند که البته همه آنان به ‌عنوان پياده نظامان و اميران لشکر سردمدار بزرگ جبهه باطل يعنی شيطان به‌شمار می‌آيند. شيطان می‌خواهد آنها را شديداُ گمراه کند و قسم خورده که احدی از نسل انسان را رها نکند حتی پيامبران را که گمراهی آنها غيرممکن است ولی با وجود اين شيطان حتی از تلاش برای گمراهی آنها هم دست نمی کشد.

جنگ نرم از ديدگاه امام خميني(ره)

    يکی از ويژگی های خاص امام خمينی(ره) که کمتر فردی در ميان رهبران سياسی جهان به آن شناخته می شود، قدرت تحليل بالا و پيش بينی دقيق موضوعات و تحولات بعدی با حداقل خطا است که موجب شد تا امام در طول حيات مبارزاتی خود کمتر دچار اشتباه شود و به گواهی بسياری از آگاهان، برخی از اشتباهات صورت گرفته نيز، از سوی ديگران به امام تحميل گرديد.
از سوی ديگر، موضوع «جنگ نرم»، از جمله مسائلی است که در عصر ما، به يکی از مباحث داغ و جدی در ميان صاحب نظران تبديل شده است و بسياری از اهل فن، اعتقاد دارند که در زمانه ما، جنگ نظامی جای خود را به جنگ نرم داده و قدرتها تلاش می کنند از راه تاثير گذاری بر رسانه ها و مطبوعات و مراکز آموزشی، کنترل افکار عمومی را در دست گرفته و به اين ترتيب، راههای تسلط بر رقبا را طی نمايند(خبرگزاري صداي افغان).

    امام خمينی(ره)، در طول دوران حيات مبارزاتی خود، همچنان که به ابعاد مختلف مبارزه توجه کامل داشت، به جنگ نرم، شيوه های آن و ابزارهای مورد استفاده در آن نيز در مقاطع مختلف توجه نشان داده و با تعابير مختلف، دوستداران خود را به آن متوجه ساخته است.
هر چند که واژه «جنگ نرم» در کلام امام خمينی(ره)، هرگز استفاده نشده، اما توجه امام به مبانی جنگ نرم، نشان از حساسيت امام نسبت به موضوع داشته است.
اهداف دشمن در جنگ نرم از دیدگاه امام خمینی(ره):
امام خمينی(ره)، به عنوان رهبری آگاه به مبانی جنگ نرم، يکی از راههای مهمی که دشمن از طريق آن جهت ضربه زدن به اسلام و انقلاب اسلامی اقدام خواهد کرد را استفاده از روشهای جنگ نرم عنوان می کنند.  ايشان يكي از خطرات نرمي را كه فرهنگ كشور را تحت الشعاع قرار مي داد اين گونه ترسيم مي كردنند.« آمريکا با زور سرنيزه به ميدان نمی آيد، بلکه با قلم به ميدان می آيد» و به اين ترتيب، شيوه جنگ غرب عليه اسلام را پيش بينی می نمايند» وبدين گونه شيوه جنگ غرب عليه اسلام را پيش بيني مي نمايند.

ويژگيهاي جنگ نرم

به دليل پيچيدگی و اتكا به قدرت نرم،  جنگ نرم از ويژگی های بسيارفراوان  و متنوعي برخوردار است كه مهمترين آنها عبارتند از:

 جنگ نرم چند بعدي است. پردامنه بودن و برخورداری ازابعاد  مختلف از ديگر ويژگی های جنگ نرم است. در اين جنگ، از تمامی علوم، فنون، شيوه ها و روش های شناخته شده و ارزش های موجود استفاده می گردد.
   جنگ نرم تضادآفرين است.

جنگ نرم از محيط های آسيب دار در جامعه هدف شروع می شود و با ايجاد گسل های متعدد در بخش های گوناگون جامعه و از طريق متفاوت كردن باورها، ارزش ها و شكل دهی به رفتارهای جديد، اعضای يك جامعه در برابر همه قرار می دهد. تضادهای به وجود آمده از طريق جنگ نرم، همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را برهم می زند و زمينه های بروز بحران و درگيری های داخلی را فراهم می سازد. بنابراين تخريب وحدت ملی يكی از پيامدها و ويژگی های جنگ نرم است.
جنگ نرم شك آفرين است.
در جنگ نرم، ايجاد ترديد و بدبينی نسبت به بسياری از مسائل يك اصل و قاعده است. حركت در اين جنگ با خلق ترديد و ايجاد نااميدی و يأس شروع می شود.   برای توفيق در اين جنگ، با تكيه بر سنت ها و لكن با نوپردازی به صورت ظريف و آرام، در باورها و اعتقادات اساسی ترديد ايجاد می شود و به مرور بر دامنه اين ترديدها افزوده شده تا در نهات به ايجاد تغييرات اساسی در باورها و ارزش ها دست يابد.(جواني،1388)
 جنگ نرم از ابزار روز ومدرن  استفاده می‌كند.
در جنگ نرم از پيشرفته ترين تكنيك های روز استفاده می گردد. فضای مجازی و سايبری محيط اصلی جنگ نرم در شرايط كنونی به حساب می آيد. اين فضا، امكان اغواگری با ايجاد جاذبه های گوناگون و خلق بسترهای لازم برای سوار شدن به امواج احساسات را به خوبی فراهم می سازد. 

جنگ نرم در پی تغيير قالب های ماهوی جامعه و ساختار سياسی است.
در اين نوع جنگ، اعتقادات، باورها و ارزش های اساسی يك جامعه مورد هجوم برای تغيير قرار می گيرد. با تغيير باورهای اساسی جامعه، قالب های تفكر و انديشه دگرگون شده و مدل های رفتاری جديدی شكل می گيرد. مدل های رفتاری جديد به گونه ای است كه به جای رفتارهای حمايتی از ساختار سياسی، رفتارهای چالشی جايگزين شده و اين رفتارها به سمت ساختارشكنی جهت می يابد.

آرام، تدريجی و زيرسطحی است.(همان)
جنگ نرم دفعی، شتابان و پرتحرك در يك مقطع نيست. اين جنگ به صورت آرام شروع شده و به صورت تدريجی به سمت جلو حركت می كند. آرام و تدريجی بودن اين جنگ به گونه ای است كه بسياری آن را تشخيص نمی دهند. جنگ نرم زيرسطحی، غير آشكار و به همين دليل نامحسوس است.

جنگ نرم نمادساز است.
نمادسازی با بهره گيری از نمادهای تاريخی و گذشته برای ارائه و نمايش تصويری مطلوب از خود يك ويژگی برجسته از جنگ نرم است. در اين جنگ تلاش می شود تصويری شكست خورده، نااميد و مأيوس از حريف ارائه شود و در مقابل مهاجم با نمادسازی و تصویرسازی خود را پيروز و موفق نشان می دهد. در اين ويژگی عملیات روانی در حد اعلی خود انجام می شود.

پايدار و بادوام است.
نتايج جنگ نرم در صورت موفق بودن، پايدار و بادوام خواهد بود. هدف اصلی در جنگ نرم تغيير باورها و اعتقادات است. چنانچه این تغيير حاصل گردد، به راحتی تغيير مجدد و بازگشت به حالت اوليه ميسر نمی باشد. در جنگ گرم و نظامی، يك سرزمين تصرف شده را ظرف چند ساعت، می توان باز پس گرفت. اما در جنگ نرم، اگر دشمنان موفق به تصرف افكار و دل های جامعه هدف گردند، به راحتی نمی توان آن را باز پس گرفت و تغيير مجدد زمان بر می باشد.

جنگ نرم پرتحرك و جاذبه دار است.
جنگ نرم كه به صورت تدريجی و آرام شروع می شود، در نقطه ای به دليل ايجاد جاذبه های كاذب، خود جامعه هدف را برای تحقق اهداف به كار گرفته و از اين طرق بر دامنه تحركات آن افزوده می گردد. در واقع با گذشت زمان، بسياری از بازيگران و حتی بازيگردانان جنگ نرم به صورت خواسته يا ناخواسته از درون جامعه هدف به استخدام كارگزاران اصلی جنگ نرم در می آیند.

جنگ نرم هيجان ساز است.
با نمادسازی ها، اسطوره سازی ها و خلق ارزش های جديد، در جنگ نرم از احساسات جامعه هدف نهايت استفاده انجام می گيرد. مديريت احساسات يك ركن در مهندسی جنگ نرم به حساب می آید.
در مديريت احساسات، تلاش می شود از احساسات و عواطف جامعه هدف به عنوان پلی برای نفوذ در افكار و انديشه ها برای ايجاد تغيير و دگرگونی در باورها استفاده شود. احساسات و عواطف به دليل تحريك پذيری، زمينه های خلق بحران را فراهم می سازد.

جنگ نرم آسيب محور است.
آسيب های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سياسی، ميدان مانور جنگ نرم است. دشمنان در جنگ نرم با شناسايی نقاط آسيب جامعه هدف در حوزه های ذكر شده، فعاليت های خود را سامان داده و با خلق آسيب های جديد، بر دامنه تحركات خود می افزايند.
فريب و دست‌كاری در منطق مخاطب: يكی از روش‌های مهم در جنگ نرم، گونه‌ای فريب است؛ يعنی مخاطب بايد به این نتيجه برسد كه بايد اين كار را انجام دهد و راهی جز اين ندارد. اين زمانی است كه گزينه‌های مقابل او آنقدر محدود شود كه هرچه را در دايره‌ی گزينشش انتخاب كند، برای طرف مقابل، بُرد محسوب شود. ظاهراً تنوع هست ولی راه گريزی نيست.
مهم‌ترين و بالاترين سطح فريب اين است كه فرد را به خودفريبی بكشانند. گاهی فرد فريب می‌خورد اما می‌داند كه فريب خورده و چاره‌ای ندارد. گاهی نيز فرد فريب می‌خورد اما هرچه تلاش می‌كنند او را از دايره و تور فريب بيرون بياورند، امكان‌پذیر نيست؛ چراكه نمی‌خواهد باور كند كه فريب خورده است.
  ترديدافكنی و جايگزينی منابع:: شايد اولين كاری كه در جنگ نرم انجام می‌شود اين است كه شخص را نسبت به ديدگاه‌های خود دچار شك و ترديد كنند. به ويژه تشكيك در كارآمدی‌ و نتيجه‌بخشی يك رفتار: آيا اين كار نيجه دارد؟ آيا منطقی هست؟ تشكيك، در واقع “نرم‌سازی ذهن” طرف مقابل برای عمليات بعدی است. شك، فرد را دچار خلأ فكری و منطقی می‌كند و او آماده می‌شود تا چيزهای ديگری را در ذهن بپذيرد.
 
طراحی ادبيات مناسب: هر انسانی، ارزش‌ها و شاكله‌ی ذهنی‌ای دارد. اگر مطالبی كه ديگران می‌گويند تفاوت زيادی با اين شاكله‌ی‌ ذهنی داشته باشد، انسان آن ‌را پس می‌زند. اگر شخص مذهبی، پيامی كاملاً ضدمذهبی دريافت كند، طبيعی است كه از همان اول آن‌ را نمی‌پذيرد. به همين دليل دشمن تلاش می‌كند پيام مورد نظرش را با توجه به شاكله‌ی روانی مخاطبان، طراحی كند.
از اين رو يكی از مسائل پراهميت در نبرد روانی، طراحی ادبيات مناسب است. ادبياتی كه ظاهری ارزشمند داشته باشد. دشمنان، ادبيات و ارزش‌های ما را منفور و نامطلوب نشان می‌دهند؛- ذهن مردم هم طبيعتاً به چيزهای نازيبا گرايش ندارد- آن‌گاه يك ادبيات جايگزين مطرح می‌كنند و از اين راه به مرور زمان بر تمايلات و رفتارهای ما تأثير می‌گذارند. اين‌گونه است كه بعد از مدتی، فرد دچار عميق‌ترين شكل فريب، يعنی خودفريبی می‌شود و هرگونه تلاش برای آزادسازی را تلاش برای نابودی می‌انگارد و در نتيجه مقابل آن می‌ایستد.
مهم‌ترين استراتژی در برابر جنگ روانی، “آگاهی‌بخشی” است؛ اما اگر فرد به خودفريبی رسيده باشد، آگاهی‌بخشی هم تأثيری ندارد. البته راه‌های ديگری هم وجود دارد؛ مانند ترديدآفرينی در باورهای جديد تا منطق آن متلاشی شود. همان كاری كه حضرت ابراهيم با شكستن بت‌ها و قرار دادن تبر در دست بت بزرگ انجام داد و به منطق بت‌پرستان حمله كرد.(غريب آبادي،1389).
 الگوسازی از سبك زندگی غربی: در طول تاريخ مصداق‌های گوناگونی از جنگ روانی و روش‌های آن وجود دارد كه امروز علمی‌تر شده و به دليل توانايی رسانه، با قدرت بيشتری از آن استفاده می‌شود. يكی از مواردی كه در دنيای مجازی رسانه‌ای كه امروزه در آن زندگی می‌كنيم اهميت دارد، “الگوسازی” است. حتی شخصيت‌های كارتونی كه می‌شناسيم- مانند سوپرمن ،داربي و…- دارای قدرتی فوق بشری هستند و پيام و هدف خودشان را كه مأموريتی جهانی است، نجات دنيا از دست اشرار (فضايی يا زمينی) مطرح می‌كنند. اين ابرمردها اغلب در ايالات متحده امريكا هستند؛ يعنی هركه دشمن آمريكاست و قصد حمله به آمريكا را دارد، شرور محسوب می‌شود.(محبيان،1389).

اهداف جنگ نرم

   همه بانيان هر نوع جنگ براي رسيدن به مقاصد بلند مدت وكوتاه مدت،  اهدافي را دنبال مي كنند از جمله اهدافي كه جنگ نرم مي تواند داشته باش، عبارتن از: ايجاد تفرقه افكني ميان مسئولان دولاتها، ايجاد اختلاف ميان قوميتهاوطايفه ها، ايجاد تغيير در آيين ومذاهب كشورهاي مورد نظر، ازبين بردن بنيانهاي معنوي و باورهاي ارزشي، نفوذ بين نخبگان علمي كشورها جهت تغيير عقايد آنان، نفوذ ميان جوانان و بي هويت كردن  انان نسبت به فرهنگشان. همچنين رهبر مظم انقلاب در باره اهداف جنگ نر اينگونه بيان مي نمايند:

- ايجاد اختلاف، بدبينی و تفرقه در مسئولان و جامعه اسلامی، از نکات اساسی در جنگ نرم است. اين که بتوانند با حوزه‌ی سوءظن و ترديد، انسجام و وحدت جامعه را در هم ريزند و از آن طريق، مقدمات فروپاشی را ميسر سازند:
-  بنيان‌های معنوی و باورهای ارزشی جامعه، از اهداف ديگر جنگ نرم است. بی‌ترديد زير ساخت جوامع (به ويژه جوامع دينی) باورهای معنوی و ارزش‌های فراگير اجتماعی است، تهاجم به اين قلمرو و تلاش در دگرديسی آن از عمده‌ترين کارکردهای جنگ نرم است.
«در جنگ روانی، و آن چه امروز در دنيا به آن جنگ نرم گفته می‌شود. دشمن به سراغ سنگرهای معنوی می‌آيد که آن ها را منهدم کند، به سراغ ايمان‌ها و معرفت‌ها، عزم‌ها، پايه‌ها و ارکان اساسی يک نظام و يک کشور، دشمن به سراغ اين‌ها می‌آيد که اين‌ها را منهدم کند و نقاط قوت را در تبليغات خود به نقاط ضعف تبديل کند، فرصت‌های يک نظام را به تهديد تبديل کند.» (در ديدار با مجلس خبرگان رهبری - 2/7/88 )
-  دشمنان در جنگ نرم، می‌کوشند شخصيت سالم جامعه را نابهنجار کنند، از اين رو، تلاش پيگير دارند که ويژگی‌های چونان اعتماد به نفس، اميد، مثبت‌نگری و … را در هم ريزند و در زمين کويری، ترکتازی کنند و اهداف خويش را پيش برند:
«دشمنان نظام جمهوری اسلامی، چند خط را دارند دنبال می‌کنند … يکی اين است که نشانه‌های اميد را مخدوش کنند، مورد خدشه قرار دهند …. به زور می‌خواهند اين يأس را به جامعه القا کنند، وقتی يأس وارد جامعه شد، جامعه از پويائی خواهد افتاد، افراد مبتکر، افراد نخبه، افراد جوان و پرنشاط منزوی می‌شوند، کناره‌گيری می‌کنند، دست و دلشان به کار نمی‌رود، مشارکت‌ها کم می‌شود، پويايی جامعه از بين می‌رود، اين يکی از خطوط کاری دشمن است.» (همان)
- يکی ديگر از کارکردهای مهم در «جنگ نرم»، ايجاد جنگ‌ها زرگری و غفلت از دشمن است. اين‌که در دعواهای ساختگی يا خودساخته، نقش و فعاليت تهاجمی او ديده نشود تا بتواند در آرامش و با تحرکات بالا، به اقدامات مورد نظر دست یازد.
يکی از لوازم توجه و ملاحظه برای ضربه نخوردن، ديدن دشمن است که می‌خواهد به ما ضربه بزند. از اين ما را نبايد غافل کنند. خط اغفال به خصوص خواص و نخبگان از تاثير دشمن، يکی از خطوط القايی و تبليغاتی دشمن است. (همان)
در پايان بايستی اشاره کرد که اهداف و کارکردهای فوق، با ابزارهای گوناگون اتفاق می‌افتد؛ اما در اين ميان، در جنگ نرم، رسانه‌های ارتباطی نقش ويژه‌ای يافته‌اند. بی‌ترديد، می‌توان گرانيگاه جنگ نرم را، نبردهای رسانه‌ای دانست. با تکامل تکنولوژی ارتباطی و تنوع رسانه‌ای، اهميت اين ابزار، بيش از پيش خود را می‌نمایاند:
« من يک وقتی … گفتم که رسانه‌ها و دستگاه‌های تبليغاتی و اطلاعاتی وابسته به استکبار، ميدان‌دارترين عناصر دشمنان استقلال ملت‌ها … هستند … امروز نسبت به آن چند سال قبل، که ما اين حرف را زديم، وسائل ارتباطی خيلی گسترده‌تر، وسيع‌تر، همگانی‌تر و متنوع‌تر شده است.» (در ديدار عيد مبعث، 29/4/88 )
هم‌چنين در بيان ديگر گفته‌اند:«امروز موثرترين سلاح بين‌المللی عليه دشمنان و مخالفين، سلاح تبليغات است. سلاح ارتباطات رسانه‌ای است. امروز اين قوی‌ترين سلاح است و از بمب اتم هم بدتر و خطرناک‌تر است.» (در ديدار با مجلس خبرگان رهبری، 2/7/88 )
- استحاله فرهنگي در جهت تأثيرگذاري شديد بر افكار عمومي جامعه مورد هدف با ابزار خبر و اطلاع رساني هدفمند و كنترل شده كه نظام سلطه همواره از اين روش براي پيشبرد اهداف خود سود جسته است.
- استحاله سياسي به منظور ناكارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخريب و سياه نمايي اركان آن نظام.
-  ايجاد رعب و وحشت از مسائلي همچون فقر، جنگ يا قدرت خارجي سركوبگر و پس از آن دعوت به تسليم از راه پخش شايعات و دامن زدن به آن براي ايجاد جو بي اعتمادي و ناامني رواني.
-  اختلاف افكني در صفوف مردم و برانگيختن اختلاف ميان مقام هاي نظامي و سياسي كشور مورد نظر در راستاي تجزيه سياسي كشور.(تجري غريب آبادي، 1389)
-  ترويج روحيه ياس و نااميدي به جاي نشاط اجتماعي و احساس بالندگي از پيشرفت هاي كشور.
- بي تفاوت كردن نسل جوان به مسائل مهم كشور. - كاهش روحيه و كارآيي در ميان نظاميان و ايجاد اختلاف ميان شاخه هاي مختلف نظامي و امنيتي.
-  ايجاد اختلاف در سامانه هاي كنترلي و ارتباطي كشور هدف.
- تبليغات سياه (با هدف براندازي و آشوب) به وسيله شايعه پراكني، پخش تصاوير مستهجن، جوسازي از راه پخش شب نامه ها و…
- تقويت نارضايتي هاي ملت به دليل مسائل مذهبي، قومي، سياسي و اجتماعي نسبت به دولت خود به طوري كه در مواقع حساس اين نارضايتي ها زمينه تجزيه كشور را فراهم كند.
- تلاش براي بحراني و حاد نشان دادن اوضاع كشور از راه ارائه اخبار نادرست و نيز تحليل هاي نادرست و اغراق آميز. (همان)

ابزار جنگ نرم

  اما هرنوع جنگ براي رسيدن به اهداف خود از ابزارهاي بهره مي گيرد كه مهمترين ابزارهاي آن كه جنگ نرم براي رسيدن به اهداف خود از آن استفاده مي كند عبارتند از: رسانه ها(راديو وتلوزيون، سينما، تئاتر، نقاشي، گرافيك، ومطبوعات)، گرافيگ، موسيقي، سازمان هاي مردمي، گروههاي انساني وسياسي و… . افرادی كه اين ابزارها را به كار می برند در حكم همان سربازان و نظاميان تفنگ به دست می باشند و پيام های ارسالی در حكم گلوله هايی است كه از اين تجهيزات شليك می گردد. به عنوان مثال وبلاگ يا سايت اينترنتی يك نوع تجهيزات است و وبلاگ نويس در حكم سرباز و پيامی كه از طريق وبلاگ برای مخاطب ارسال می دارد در حكم آن گلوله ای است كه با هدف خاص شليك می نمايد. مقام معظم رهبر انقلاب ابزار جنگ را اين چنين مي فرمايند: «يکی از ابزارها در جنگ نرم، اين است که مردم را در يک جامعه نسبت به يکديگر بدبين کنند، بددل کنند، اختلاف ايجاد کنند، يک بهانه‌ای پيدا کنند، با اين بهانه بين مردم ايجاد اختلاف کنند.» ، اهميت اين ابزار، بيش ا(در ديدارعيد مبعث، 29/4/88 ) ز پيش خود را می‌نماياند:
« من يک وقتی … گفتم که رسانه‌ها و دستگاه‌های تبليغاتی و اطلاعاتی وابسته به استکبار، ميدان‌دارترين عناصر دشمنان استقلال ملت‌ها … هستند … امروز نسبت به آن چند سال قبل، که ما این حرف را زديم، وسائل ارتباطی خيلی گسترده‌تر، وسيع‌تر، همگانی‌تر و متنوع‌تر شده است(همان)
هم‌چنین در بيان ديگر گفته‌اند:
«امروز موثرترين سلاح بين‌المللی عيليه دشمنان و مخالفين، سلاح تبليغات است. سلاح ارتباطات رسانه‌ای است. امروز اين قوی‌ترين سلاح است و از بمب اتم هم بدتر و خطرناک‌تر است.»

 

بحث ونتيجه گيري

   جنگ نرم در مقابل جنگ سخت مورد استفاده قرار مي گيرد. جنگ نرم، يك نوع جنگ مدرن وبه روز بوده كه توسط كشورهاي استعمارگر از جمله كشورآمريكا براي رسيدن به اهداف خود ابداع شده است كه در اين نوع جنگ از سلاح گرم، جنگ وخون ريزي خبري نيست بلكه در اين نوع جنگ از ابزارهاي نرم مثل  رسانه هاي جمعي، سينما، تئاتر، موسيقي، نهادهاي مردمي وسازمانها وگروه هاي سازمان يافته براي رسيدن به هدف ومقاصد مورد استفاده قرار مي گيرد.ماهيت اين نوع جنگ به دور از خشونت، خونريزي، اسلحه گرم بوده بلكه به ذهن وانديشه ها نفوذ كرده و عقايد وذهن ها را توسط ابزارهاي نرم مورد هجوم قرار داده و آن را تغيير مي دهد.

  در اين مقاله تعريف جنگ، جنگ نرم، اهداف وويژگي هاي جنگ نرم، ابزارها، جنگ نرم از ديدگاه قرآن كريم و امام خميني ، مورد بررسي وتبيين قرار گرفته شد.
مي توان اينگونه نتيجه گيري كردكه،  جنگ نرم يك نوع جنگ نوع و مدرن بوده كه توسط كشورهاي استعمارگر از جمله آمريكا، جهت تغيير ارزشها وفرهنگ وحكومت كشورهاي مورد نظربه وجود آمده است.در اين نوع جنگ از خشونت، خونريزي استفاده از اسلحه گرم خبري نبوده بلكه از از ابزار نرم ازجمله رسانه هاي جمعي، سازمان هاي مردمي،  موسقي و…، جهت تغيير فرهنگها و ارزش هاي كشورهاي مستعمره بهره مند مي شود.

 

 

 

 

منابع

 

1.     قرآن كريم

2.     انواع ابزار ها وروش های جنگ نرمhttp://mdovomgangnarm.blogfa.com/post

3.     ابزارهاي جنگ نرم، هفته‌نامه صبح صادق - - 14/10/1388 - - شماره 429 - - صفحه 8

4.     تجري غريب آبادي، ذبيع الله(1389)، جنگ نرم در يك نگاه،

5.     بارونيان، حسن(1388)، تعارف جنگ، www.news.navideshhad.com

6.     جواني، يدالله(1388)، مفهوم وماهيت جنگ نرم،

7.     جوانی،يدالله،(1388) راهکارهای سخت برای مقابله با جنگ نرم، روزنامه اطلاعات، شماره 24682

8.     جنگ نرم چيست؟ جنگی کم هزینه اما خطرناک www.aftab.ir

9.     جنگ نرم حربه جديد استکبار جهانی، www.angizeh.blogfa.com

10.                        خبرگزاري صداي افغان(اوا)، جنگ نرم در انديشه وكلام امام خميني (ره) www.ensafweekly.co

11.                        رهبر معظم انقلاب،ديدار با مجلس خبرگان2/8/88

12.  سخنرانی حضرت امام در چهارم حوت 1358 شمسی (برگرفته شده از سايت موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی ره)

13.  سخنرانی امام در 4 حوت 1358 شمسی (برگرفته شده از سايت موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی ره)

14.                        سخنان امام در ديدار با جمعى از کارکنان صدا و سیمای ايران در تاریخ 28/4/58 (برگرفته شده از سايت موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی ره)

15.                        ضيغميان، سيد محمد(1388)، جنگ نرم از ديدگاه قران

16.                        كوشكي،، محمد صادق(1389)، جامعه شناسي جنگ نرم

17.                        كليبري، امير مهدي(1388)، ياداشتهاي يك راه بر نويس،

18.                        محبيان، امير(1389)، كالبد شكافي روشها، ازفريب تا يكسبك زندگي www.farsi.khamenei.ir  

19.                        مفهوم‌شناسي و ماهيت جنگ نرم، هفته‌نامه صبح صادق - - 30/09/1388 - - شماره 425 - - صفحه 8

20.                        نجفي،صادق(1388)، جنگنرم، جنگ مداوم

21.                        وصيت نامه سياسی ـ الهی امام خمينی(ره)