عنوان:آسیب شناسی روابط زناشویی

نویسندگان: 1- قنبر گل پرست[1] 2- حبیبه شاهنده[2]

چکیده

 خانواده اولین ومهم ترین و پربرکت ترین نهاد اجتماعی در تاریخی فرهنگ وتمدن انسانی است. خانواده کانونی است که باید برای حفظ حرمت وکرامت انسان وتامین سلامت جسمانی وروانی ورشد معنوی او استحکام یابد.

خانواده با پیمان ازدواج وپیوند همسری زن ومرد هوشمند وآگاه وبرخوردار از بلوغ فکری وقابلیت های اجتماعی پایه گذاری می شود واین زوج ستون اصلی حیاتی ترین نهاد اجتماعی، تاریخی را نشان می دهد.

هر قدر روابط میان همسران بهتر وسالم تر وپر جاذبه تر باشد،زندگی شیرین تر وبا صفاتر شده وفرزندان با نشاط وموفقی تربیت خواهد شد.سلامت، استحکام واقتدار عاطفی خانواده در گرو برخورداری زن وشوهراز بصیرت وبینش اجتماعی ونیز آگاهی های لازم در جهت سازندگی وپیش گیری از درگیری ها، تضاد ها و کجروی ها است .

   بدون شک کانون خانواده هایی که در آن میان زن ومرد واعضای خانواده انس والفت نباشد، کانونی است همچون جهنم سوزان که نخستین آثار سوئ خود  را بر سلامت روانی وجسمانی اعضائ باقی میگذارد.

متاسفانه یکی از بزرگترین مشکلات اجتماعی در جامعه کنونی بشر، ستیزه ها ومجادله های خانوادگی است که ارکان خانواده را متزلزل می کند وسلامت روانی اعضای خانواده را به خطر می اندازد. پرداختن به موضوع آسیب شناسی روابط زنا شویی به منظور دست یافتن به راهبرد های پیشگیری،یکی از مهمترین ضروریات خانواده است. چون بدون شک شناخت علل وعوامل ، دستیابی به راه های درمان واصلاح امکان پذیر نخواهد بود.

   شناسایی آسیب های تهدید کننده روابط بین زن وشوهر از اهداف مهم این مقاله می باشد . بی تردید، خانواده های لجام گسیخته ومتزلزل، جامعه متزلزل را پدید می آورند. جامعه ای که در آن نشانی از خانواده های شالم یافت نشود .میزان طلاق روز به روز افزایش یافته وبه ازهم پاشیدن خانواده می انجامد.

  اهمیت این مقاله این است که علل وعوامل گوناگونی راکه به ایجاد روابط ناسالم وسرد میان زن وشوهر در محیط خانواده می انجامد، شناسایی وبا روش توصیفی – تحلیلی بررسی کند.

 مقصود از آسیب ها وچالش ها در این مقاله،گفتارها،رفتارها،وحالاتی است که نابسامانی ایجاد می کند وپیامد های گوناگونی به دنبال دارد.این آسیب ها عبارتند از: عدم درک متقابل زوجین،عدم صداقت و فریب کاری، عدم حفظ احترام وحرمت یکدیگر، سست شدن باورهای دینی و مذهبی  ، عدم آگاهی به مسایل زناشویی  و ، دخالت های اطرافیان،  روابط کلامی غیر صحیح (جدل،بگو مگو) وعدم ارضای نیازهای جنسی و….. می باشد .

کلید واژه : خانواده،روابط،آسیب شناسی،طلاق،زناشویی  

 خانواده اولین ومهم ترین و پربرکت ترین نهاد اجتماعی در تاریخی فرهنگ وتمدن انسانی است. خانواده کانونی است که باید برای حفظ حرمت وکرامت انسان وتامین سلامت جسمانی وروانی ورشد معنوی او استحکام یابد.

خانواده اولین و کوچکترین نهادی است که انسانها با یگدیکر رابطه برقرار می کنند.این رابطه ممکن است بین فرزندان ووالدین باشد.اما مهمترین این روابط که منجر به استحکام بنیان خانواده می شود، روابط خانواده میشود چون زن ومرد ستون اصلی وحیاتی این نهاد را تشکیل می دهند. وبدون شک سلامت واستحکام واقتدار عاطفی واجتماعی کانون خانواده در گرو بصیرت وبینش اجتماعی زن ومردی است آن را اداره می کند. واگر انس والفت بین اعضای خانواده وروابط سالم وسازنده یا آگاهیهای لازم بین زن وشوهر نباشد آسیب های جبران ناپذیری بر پیکره خانواده وروابط اعضای آن وارد می شود که منجر به ازهم پاشیدن خانواده می شود. بانگاهی به وضیعت نابسامانی اجتماع ورشد چند درصدی طلاق در می یابیم که بیشتر دردها ومشکلات وناسازگاری از روابط زناشویی وعدم آگاهی زوجها به مسایل خانواده سرچشمه می گیرد.همچنانکه مطالعات نشان می دهد که 18%درصد زنان از وجود ناسازگاری وعدم تفاهم در خانواده رنج می برند (طاهری وهمکاران،1381)واین آمار نشان دهنده آن است که، بسیاری ازمشکلات روابط زناشویی وهمچنیین طلاق، نبود تفاهم بعداز ازدواج وپنهان کاریهای قبل از ازدواج می باشد.

پژوهش ومطالعات گوناگونی درارتباط با این موضوع به انجام رسیده است که ازجمله می توان به این پژوهشها اشاره نمود؛ خانم سپیده در مقاله خود با عنوان«9دشمن زندگی» آسیبهای جدیدی را در زندگی زناشویی مطرح نموده است که موارد عبارتند از تلویزیون، خانه نشینی، نرسیدن به وضع ظاهر، نبودبرنامه واختلاف رفت وآمد با خانواده همسر. همچنین خانم مجد کریمی درمقاله خود با عنوان «آسیبهای آغاز زناشویی» معتقدد است که آسیبهای هم درآغاز زندگی وجود دارد که اگر ازدواج تحمیلی باشد برای یکی از زوجین این مسئله ممکن است رابطه عاطفی وزناشویی را تحت تأثیر قرار دهد ومشکلاتی رابرای زوج ایجاد کند. خانم بهرامی در مقاله خود«زمینه آسیب های زناشویی»، ارتباط نامشروع یکی از زوجین وعدم اعتماد به همسر وپنهان کاری را از عوامل آسیب روابط زناشویی دانسته است.خانم حجاب وهمکارانش، در پژوهش خودشان، مسایل زناشویی وعدم درک متقابل زوجین را از عوامل آسیب زایی زناشویی ذکر نموده اند.بهود استحکام روابط زناشویی وسالم نگه داشتن محیط خانواده از هر آسیبی، از دغدغه های مهم بسیاری از روانشناسان وکارشناسان مسایل خانواده میباشد، که اهمیت این مقاله هم دراین است که عوامل وعلل مختل کننده روابط زناشویی را شناسایی وآن را مورد بررسی وتبیین قرار داده است.و همچنین افزایش سطح آگاهی زوج های جوان نسبت به عوارض اختلافات زناشویی، بهبود روابط زناشویی وشناسای آسیب های تهدید کننده روابط، از اهداف نگارش این مقاله می باشد. دراین مقاله موارد ذیل مانند: مانند عدم درک متقابل زوجین،وفریب کاری، عدم حفظ احترام وحرمت یکدیگر،عوامل جسمانی وبدنی ، نازایی وناباروری ونداشتن روابط گرم وعاطفی ، دخالت های اطرافیان وطلاق، مورد بررسی وتبیین قرار گرفته است.

عدم شناخت وآگاهی به اصول زندگی مشترک

توانایی در دانایی است. برای ازداوج وزدگی مشترک موفق به کسب دانایی لازم است ومانند هر امردیگری بای نهارت های مربوط به آن را کسب کرد ودر فرایند زندگی مشترک به کار برد. در برخی از خانواده ها به علت عدم شناخت زن وشوهر نسبت به یکدیگر، عدم آگاهی نسبت به اهداف وانگیزه های ازدواج، پیش داوریها، فریبکاریها، عدم احساس مسئولیت وبی توجهی به اصول اخلاقی، بنیاد خانواده متزلزل می شود.

مهمترین عاملی که موجب آسیب پذیری خانواده می شود، عدم شناخت وانحراف از هدف های ازدواج است. زن وشوهری که هدفهای ازدواج وتشگیل خانواده را نشناخته اند ویا فراموش کردهاند، در مسیر درست حرکت نمی کنند(استادان…. ،ص24).  در بسیاری مواقع، نشناختن حق وظیفه، ریشه عدم انجام وظیفه است که از آن به جهل تعبیر می شود واگر آگاهی از وظیفه وجودداشته باشد تاحدی جلوی کوتاهی ها گرفته می شود. بنابراین نشاختن اصول زندگی به روابط زناشویی آسیب می رساند.

عدم درک متقابل

از عوامل مؤثر دراختلاف خانواده، مسایل شناختی زن وشوهراست. وعدم پختگی هر یک موجب رفتارهای نسنجیده می شود. در بسیاری از موارد افراد آگاهی کافی ازوظایف وحقوق متقابل یگدیکر ندارد. به همین جهت در انجام وظایف ورعایت حقوق یگدیکر موفق نیستند و کم سن و سالی زن ومرد لز عوامل بروز اختلاف است (فرجاد،ص154)

      یک پژوهش نشان داده است که سن ازدواج در زنان شرف طلاق در مقایسه با افراد دیگر به طور معناداری کمتر است پس عدم درک متقابل از عوامل بروز اختلاف میان زن و شوهر است .(میر احمدی زاد ،1382).

    روابط کلامی غیر صحیح (جدل،بگو مگو)

    برخی اختلافات زن و مرد به چگونگی روابط کلامی آنان باز می گردد و در روابط آنان اختلال ایجاد می گرددبسیاری از افراد تصور می کنندکه دیگران از اهداف و مقاصد آنان آگاهی دارند و همین امر موجب می شود روابط کلامی به بیان همه نکات نپرداخته و با کنایه و استعاره سخن گویند،حال آنکه استفاده از واژه های مبهم مانعی برای تفاهم است برخی افراد برای بیان قدر شناسی کم از الفاظ صریح  استفاده می کنند در حالی که در انتقاد و ایراد گرفتن صراحت لهجه بیشتری دارند و کم رویی نشان نمی دهند(بی رشک،ص9).بنابراین چنین رفتاری عامل مهمی در بروز اختلاف در خانواده است . برای همین  در اسلام بر تاثیر مخرب جدال و بگو مگو در روابط انسانی توجه شده است . بنابراین در خانواده ای که میان زن و شوهر کلمات مبهم و نامفهوم  برای بیان  اظهارات خودشان استفاده کنند می تواند عاملی برای آسیب روابط   میانشان باشد

عدم ارضای نیازهای جنسی

یکی از بروزاختلاف میان زن وشوهر، عدم توجه به نیازهای جنسی یکدیگر است که به ناتوانی، بی میلی  یا سرد مزاجی فرد مربوط می شود. این مسئله، زن وشوهر رادچار عصبانیت ودل سردی نسبت به همسر وزندگی میکند و به تدریج موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی می شود. وگاه باعث ایرادگیری بی مورد ازهم، نارضایتی زندگی، قهرهای طولانی مدت، کوبیدن شخصیت یکدیگر، تهدید به جدایی وابراز خستگی وتمارض می باشد(عسگری، ص24).

ارضای نیازهای جنسی در خارج از محدوده خانواده نیز عامل مهمی در بروز اختلاف های زناشویی و آسیب های جدی تهدید کننده خانواده است.

عدم صداقت وفریبکاری

صداقت میان زن وشوهر، همچون پل ارتباطی مؤثر موجب می شود که زن وشوهر میل ورغبت وافروکاملی برای صحبت بایکدیگر پیدا کنند واز این طریق بر رشد شخصیت خود وهمسرشان بیفزایند ولازم است برای نیل به تفاهم زن وشوهر در همه ی امور زندگی نسبت به همدیگر صادق وراستگو باشند(استادان طرح….، ص260)

یکی از عاملی که استحکام خانواده را حفظ می کند پاکدامنی وصداقت زن وشوهر است. بدیهی است که اگر بی اعتمادی ازهر گذرگاهی متوجه کانون خانواده شود، به تدریج خانواده استواری و اتقان خود را از دست خواهد داد. برای مثال؛ شوهریا زن، آمدو شد، معاشرت ها، درآمدها ونظایر آن را از یگدیکر پنهان می کنند. غافل از آنکه روزی این حقایق آشکار ومنجر به تیرگی روابط بین آنان خواهد شد. این گونه رفتارها به صورت عوامل مکنون  در زندگی مشترک باقی می ماند و چنانچه زوجین بدان توجه نکند، زمینه های از هم گسیخته شدن  بنیاد خانواده را فراهم میکند.(ملک محمودی ،ص 25).

 بنابراین با توجه به مطالب بالا می توان گفت، صداقت یکی از استوارترین بنیانی است که مشارکت ها، دوستی ها و صمیمیت ها در ازدواج  راافزایش می دهد و عدم آن، همه این بنیان ها را در معرض گسیختگی و فروپاشی قرار می دهد .

      دخالت ها ی اطرافیان

از دیگر آسیب های میانروابط زناشویی، دخالت های بی مورد وگاه مضر در زندگی است که می توان آن را متداولترین آفت های روابط خویشاوندی دانست.

   اکثر پژوهشهای انجام شده، درباره اختلافات وآسیب های خانواده این حقیقت را منعکس کرده اند که دخالت دیگران مانند اقوام وآشنایان، والدین زن یا شوهر موجب شعله ور شدن اختلافات زن وشوهر می گرددودر نهایت به جدایی وطلاق منجر خواهدشد. زن یا شوهر به ویژه در اوایل زندگی مشترک توسط دیگران بطور ناشیانه راهنمایی ویا در برخی موارد تحریک می شوند. گاهی اوقات حضور مادر شوهر یا پدر شوهر ومادر زن ویا پدر زن علی رغم علاقه به فرزندان خود در زندگی مشترک آنان مزاحمت ها و آسیب های را  بوجود می آورند. در استحکام وانحلال بنیان خانواده، عوامل متعددی دخالت ونقش دارند وهریک از عوامل اثر  گوناگونی آنی ویا با تأخیر بر جای می گذارد.(استادان و…،ص253)

    دخالت های بیجا ی اطرافیان و آشنایان در زندگی خصوصی دو همسر و مخصوصا در اختلاف آنها عامل مهم دیگری است که پیوندها را می گسلد تجربه نشان داده است که بسیاری از آسیب هایی که متآسفانه صدمات جبران ناپذیری را هم داشته است از دخالت های بیجا ی اطرافیان و خویشاوندان بوده است .

      سست شدن باورهای دینی و مذهبی 

       بدون تردید از مهمترین عوامل پیوند پایدار ازدواج موفق همسویی بینش ها و باورهای دینی و پایبندی  عملی زوجین به ارزشها و فرایض الهی است براین اساس مردان و زنان خداباور و پاک اندیش در آرزوی داشتن همسری مومن  سیرت و عامل به ارزشهای قرآنی هستندکه ، کم توجهی یا بی توجهی به این امر مهم در ازدواج، به معنای سست شدن کانون زندگی و ناپایداری آن می باشد .پس حفظ و تقویت مستمر و تعالی باورها و ارزشهای مذهبی توسط زوجین، از مهمترین عوامل مؤثرو قویترین جاذبه های زندگی مشترک است وبرخورداریهای از اندیشه مذهبی مشترک وهمگامی وهمراهی در التزام به فریضه های مذهبی، زیباترین حلقه را به همسران ارزانی می دارد (انجمن اولیا و مربیان،1376).

     از جمله موارد دیگری می تواند به روابط زناشویی آسیب برساند عبارتند از :1- اشتغال بیش از حد به امور شخصی وغفلت از شریک زندگی 2- شخصیت زدای یکی از زوجین در میان اعضای خانواده ودوستان 3- بی احترامی یکی از زوجین به وابستگاننزدیک همسر خود 4- شراب خواری ومیگساری یکی از زوجین 5- خیانت یکیاز زوجین 6- اظهار مسایل خصوصی زندگی زناشویی با دیگران 7- احساس مالکیت مطلق یکی از  زوجین به دیگری ودر تنگنا قرار دادن فرد و….

بحث و نتیجه گیری

خانواده اصلی ترین نهاد جامعه و مهمترین واحد از رفتار و روابط اجتماعی است و بسیاری از تحقیفات اجتماعی بر اساس این نهاد پایه ریزی شده است وهمچنین نقش خانواده در توسعه اجتماعی غیر قابل انکار است. خانواده ایی که درآنها زن .وشوهر با هم تفاهم دارند واز  زندگی  احساس رضایت میکنند کارکرد مناسب تری داشته و نقش خود را بهتر ایفا می کند.  رضایت از زندگی زناشویی یکی از عوامل پیشرفت و دستیابی به اهداف زندگی است .صداقت ،صمیمیت،عشق،حفظ ارزشها و محبت زن وشوهر به همدیگر از پایه های استوار و اساسی زندگی زناشویی است که نبود هریک از این موارد آسیب های جبران ناپذیری را به روابط زناشویی خواهد رساند همچنانکه آمارهای موجود در دادگاه خانواده مؤید این مسئله می باشد. در این مقاله مهمترین آسیب های روابط  زناشویی از جمله: : عدم درک متقابل زوجین،عدم صداقت و فریب کاری، عدم حفظ احترام وحرمت یکدیگر، سست شدن باورهای دینی و مذهبی  ، عدم آگاهی به مسایل زناشویی  و ، دخالت های اطرافیان،  روابط کلامی غیر صحیح (جدل،بگو مگو) وعدم ارضای نیازهای جنسی و….. مورد تبین وتشریح قرار گرفته است و می توان اینگونه نتیجه گرفت که زن و شوهر پایه های اساسی یک زندگیرا تشکیل می دهند. آنان باید برای بقا و استواری روابط فیما بینشان با آگاهی و درک متقابل و شناخت از مسائل زناشویی و با همکاری و همیاری همدیگر در تصمیم گیری ها، بحران های زندگی را پشت سر بگذارندو در محیط خانمه برای سلامت روانی خانواده با روابط سالم از آسیب ها و عوامل مخرب زای روابط زناشویی پرهیز کنند.

منابع

انصاریان، حسین(1378)، نظام خانواده در اسلام، قم، نشر ام ابیها
استادان طرح جامع آموزشی خانواده(1377)، جلد1 و2، تهران، نشرانجمن اولیا ومربیان
بی رشک، بهروز(1370)، آدم سازی در روانشناسی، تهران، رشد
عسگری، حسین(1380)، نقش بهداشت روانی در ازدواج، تهران، نشر گفتگو
طاهری.ش ،نوایی.ج(1380)، بررسی دیدگاه زنان ا8- 50 ساله شهر زنجان نسبت به مشکلات ومسایل زنان، زنجان، معاونت پژوهش دانشگاه علوم پزشکی
فرجاد، محمد حسین(1382)، آسیب شناسی کجرویهای اجتماعی، تهران، نشر مرکز مطبوعات وانتشارات
میر احمدی زاده، علی رضا(1382)، رضایت مندی زناشویی، مجله اندیشه، شماره 32
ماهنامه آموزشی وتربیتی، تهران ،انجمن اولیا ومربیان
 

-[1]  کارشناسی ارشد علوم تربیتی
[2] - سطح سه  استاد و مدیر حوزه علمیه الزهراء(س) خلخال