شاهنده

راز های نماز شب

شب مردان خدا روز جهان افروزست

روشنان را به حقیقت شب ظلمانى نیست

مرحوم ملکى مى فرماید: استادم [ملا حسینقلى همدانى ] به من فرمود: ((فقط متهجّدین هستند که به مقاماتى نائل مى گردند و غیر آنان به هیچ جایى نخواهند رسید)).

علاّمه طباطبائى رحمه الله علیه مى فرماید:

چون به نجف اشرف براى تحصیل مشرّف شدم ، از نقطه نظر قرابت و خویشاوندى و رحمیّت گاهگاهى به محضر مرحوم قاضى شرفیاب مى شدم ، تا یک روز درِ مدرسه اى ایستاده بودم که مرحوم قاضى از آنجا عبور مى کردند، چون به من رسیدند دستِ خود را روى شانه من گذاردند و گفتند: ((اى فرزند! دنیا مى خواهى نماز شب بخوان و آخرت مى خواهى نماز شب بخوان )).

این سخن آنقدر در من اثر کرد که از آن زمان به بعد تا زمانى که به ایران مراجعت کردم ، پنج سال تمام ، در محضر قاضى روز و شب به سر مى بردم و آنى از ادراک فیض ایشان دریغ نمى کردم و از آن وقتى که به وطن بازگشتم تا وقت رحلت استاد، پیوسته روابط ما برقرار بود و مرحوم قاضى طبق روابط استاد و شاگردى ، دستوراتى مى دادند و مکاتبات از طرفین برقرار بود.

علاّمه مى فرمودند:

((ما هر چه داریم از مرحوم قاضى داریم .))

در حدیثى از امام صادق علیه السلام چنین مى خوانیم :

((أَبْغَضُ الْخَلْقِ إ لى اللّه جِیْفَةٌ بِاللَّیلِ، بطالٌ بِالنَّهار)).

مبغوض ترین و ناپسندترین مردم نزد خداوند، کسى است که [شب را سراسر به خواب و] بسان مردارى گندیده و در روز بیکار و تنبل باشد.

اهمیت نماز شب از زبان خدا و پیامبر و ائمه:

رسول خدا(ص) فرمود: برشما باد خواندن نماز شب اگرچه یک رکعت باشد. (کنز الاعمال،ج 7،ص 786،ش 8 ،214) و همچنین فرمودند: خداوند با نمازهای نافله، نمازهای واجب شما را کامل می­کند و می­پذیرد.(وسائل الشیعه،ج 3،ص 73)

امام صادق می­فرماید: کسی که نماز شب را ترک کند از شیعیان ما نیست. (اسرار الصلوة ص 269) و امام صادق(ع) به سلیمان دیلمی فرمود: ای سلیمان نماز شب را ترک نکن همانا زیان کار کسی است که از نماز شب محروم بماند. (علل الشرایع،ص 363) و همچنین فرمودند: جان ایمان سه چیز است: نماز شب خواندن، روزه را افطار دادن و به ملاقات برادران رفتن. (رساله لقاءالله،68)

فضیلت و ثواب نماز شب:

فضیلت نماز شب بر نماز مستحب در هنگام روز مانند فضیلت انفاق پنهانی بر انفاق آشکار است.(کنز الاعمال،ج 7،ص 788)

پیامبر اکرم (ص) می­فرماید: برشما باد نماز شب که آن روش صالحان پیش از شما و وسیله نزدیک شدن به خداوند و مانع گناهان آینده و کفاره گناهان گذشته و دورکننده دردها از بدن می­باشد.(کنز الاعمال ص 790)

رسول خدا فرمود: آیا چهره نماز شب خوان­ها را نمی­بینی که از همه چهره­ها زیباتر است؟ این برای آن است که آنان هنگام شب با خدای سبحان خلوت کرده­اند و خدای تعالی جامه­ای از نور خود بر چهره ایشان پوشانید. (رساله لقاءالله،ص 131)

نماز شب چراغ خانه و حجابی در میان آنان و آتش دوزخ و گذرنامه صراط و کلید بهشت است.

حضرت علی(ع) می­فرماید: نماز شب مایه سلامتی جسم و متوسل شدن به اخلاق پیامبران و موجب رضایت پروردگار عالمیان است.(میزان الحکمة،ج 5،ص 417)

و از حضرت صادق علیه السلام روایتست که فرموده بود در وصیّت رسول خدا به على علیهما و آلهما السّلام : یا على وصیّت مى کنم تو را در باب نفس ‍ خودت به چند خصلت پس حفظ کن آنها را، بعد از آن فرمود: خداوندا یارى کن او را و ذکر فرمود جمله اى از خصلتها تا اینکه فرمود:

((وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ))

بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز زوال و سه بار تکرار فرمود.

و ظاهر این است که حضرت اراده کردند به نماز شب سیزده رکعت را و به نماز زوال هشت رکعتى که نافله زوال است .

پیامبران و نماز شب:

در روایت از امام باقر(ع) آمده است که فرمود:«آگاه باشید که هیچ پیامبری نیامده مگر با نماز شب و هیچ پیامبری هم نماز شب را سر شب نمی­خوانده است».

بر همین اساس روایت شده است بهترین موقع نماز شب پس از نصف شب تا هنگام نماز صبح است که هرچه به آخرهای شب نزدیک شود فضیلتش بیشتر است ولی برای کسی که انجام آن پس از نصفه شب میسر نیست، خواندن آن سرشب اشکالی ندارد.(سیره انبیاء (چهل حدیث)،ص 31ـ32)

حضرت داود(ع) گاهی تمام شب را بایک رکعت اشک می­ریخت و از گریه او همه چیز می­گریست و اگر شخص غمگین و بیمار صدای مناجات و گریه او را می­شنید آرامش می­یافت.(نماز معراج خاکیان،ص 242)

روایت شده است که خدای متعال به حضرت موسی(ع) وحی کرد که: ای موسی! در تاریکی شب از خواب برخیز (و مناجات و راز و نیاز کن) تا قبرت را باغی از باغ های بهشت قرار دهم.

در تفسیر نور می­خوانیم: سه چیز بر پیامبر اکرم(ص) واجب بود و بر دیگران مستحب:نماز شب، مسواک و سحرخیزی. (تفسیر نور،ج 7،ص 105)

در کیفیت نمازشب رسول اکرم(ص) آمده است که آن حضرت آب وضو و مسواک خود را از قبل مهیا می­فرمود و مانند یک رزمنده سنگرنشین خواب طولانی نداشت و همواره پاسدار حرم دل بود که مبادا غفلت به آن راه پیدا کند و پس از خوابی کوتاه بیدار می­شد و چهار رکعت نماز می­خواند و دوباره بر می­خاست و به همین ترتیب عمل می­کرد. و هر بار که بیدار می­شدند به آسمان نگاه می­کردند و این آیات را تلاوت می­کردند:﴿ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف الیل و النهار لایات لاولی الالباب …﴾ (سوره آل عمران آیه 190).

از خود امیرالمؤمنین، امام علی(ع) نیز روایت شده است که فرمودند: از وقتی که از رسول خدا شنیدم که فرمود: «نماز شب نور است»هرگز نماز شب را ترک نکردم حتی دریکی از سخت ترین شب­های نبرد که به نام لیلة الهریر معروف است. ایشان در آن شرایط سخت فرشی را پهن کردند و بر روی آن مشغول خواندن نماز شب شدند در حالی که تیرهای زیادی از طرف راست و چپ ایشان می­گذشت و هرگز تزلزلی در ایشان ایجاد نکرد و ایشان از جایشان تکان نخوردند تا اینکه نماز شبشان تمام شد.(منتهی الامال،ج 1،ص 150،شرح نهج البلاغه)

در شرح حال امام حسین(ع) ویارانش در شب عاشورا چنین می­خوانیم: در شب عاشورا امام حسین ویارانشان تا بامداد در حال نماز شب خواندن و نیایش و ناله و زمزمه بودند که این صداها همچون آوای زنبور عسل به گوش می­رسید که حتی دشمن تحت تأثیر قرار گرفته بود.(مقتل الشمس،ص 188)

از یکی از کنیزهای امام سجاد(ع) پرسیدند: از حال آقای خود برای ما نقل کن، او گفت: مختصر بگویم یا مفصل؟ گفتند: مختصر. گفت: هیچگاه در روز برای او غذا حاضر نکردم زیرا در حال روزه بود و هیچ شبی برای او رختخواب پهن نکردم زیرا برای خدا شب زنده دار بود و هرگاه به نماز شب می­ایستادند در قنوت نماز وتر سیصد مرتبه می­گفتند: «العفو، الهی العفو: پروردگارا مرا بیامرز.(نمونه معارف اسلامی،ج 3،ص 309)

امام صادق(ع) فرمودند: «پدرم حضرت امام باقر(ع)، رضوان خدا نثارش باد، چون شبانگاه از خواب برمی­خاست در نماز شب قیامی طولانی و رکوع و سجده­ای طولانی به جای می­آورد به حدی که گفته می­شد خوابش برده است؛ ناگاه می­شنیدیم که می­گوید «لا اله الا الله حقا حقا» (سیره باقری (ع) چهل حدیث،ص 29)

امام موسی بن جعفر(ع) در وصف مهدی آل محمد(عج) فرمود: با آن چهره گندمگون که به زردی بی­خوابی نیز آمیخته است فدای آن که شبش را در حال رکوع و سجود و ستاره شماری (کنایه از بیداری بسیار) و تماشای عجایب آسمان خواهد گذراند.

بزرگان و نماز شب:

حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره) به فرزندش وصیت کرد: سجاده­ای که هفتاد سال بر روی آن نماز شب به جا آورده­ام و تسبیحی از تربت امام حسین(ع) که با آن در سحرها به عدد دانه­هایش استغفار کرده­ام با من دفن شود.(فرازهایی از وصیت نامه الهی و اخلاقی آیت الله مرعشی نجفی(ره) ص 19)

علامه طباطبایی(ره) می­گوید: مرحوم آیت الله میرزا آقای قاضی به من گفتند: ای فرزند، دنیا می­خواهی نماز شب بخوان و آخرت می­خواهی باز هم نماز شب بخوان. علامه طباطبایی نیز می­فرمایند: از وقتی که ایشان این مطلب را فرمودند دیگر نماز شب را ترک نکردم.(اخلاق و عرفان در وضو و نماز،ص 176)

حضرت امام خمینی(ره) تقید خاصی به نماز شب داشته­اند. مرحوم حاج آقا مصطفی یک روز نقل کردند که امام فرموده است: اگر به مطالبی رسیده­ام از سحر خیزی من بوده است و به شاگردانشان می­فرمودند که نماز شب و سحرخیزی را از دست ندهند.(برداشت هایی از سیره امام خمینی (ره)،ج 3،ص 129)

وقت نماز شب

وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق .

توضیح : شب از دیدگاه شرع عبارت است از اول مغرب تا طلوع صبح صادق . بنا بر این در ساعت 12 شب که عبارت است از نیمه غروب تا طلوع آفتاب بیش از نیم ساعت از نیمه شب شرعى گذشته است .

- افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیکتر باشد افضل خواهد بود.

- شخص مسافر مى تواند نماز شب را پیش از نیمه بخواند.

- جوانى که مى ترسد بخواب بماند و نماز شب از او فوت شود مى تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

- همه کسانى که براى خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذرى دارند مانند پیرمردان و یا کسى که از سرد شدن هوا مى ترسد و یا از جنب شدن در خواب مى ترسد و مانند اینها مى توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

اگر بیم دارى که پایان شب برنخیزى یا سرما و مشکل دیگرى مانع نماز شبت خواهد شد، نماز شب و ((وتر)) را در اوّل شب بخوان .(5)

- در مواردى که تقدیم نماز شب جایز است سزاوار است که نیّت اداء نکند بلکه به نیّت (تعجیل ) و جلو انداختن بخواند.

- اگر نماز شب از کسى فوت شد مى تواند قضاى آن را در روز به جا بیاورد.

((مفضّل )) مى گوید:

به امام صادق علیه السلام عرض کردم : فدایت شوم ؛ من گاهى به خواندن نماز شب موفّق نمى شوم ، آیا اجازه مى فرمائید پس از خواندن نماز صبح پیش از آنکه آفتاب طلوع کند قضاى نماز شب را بخوانم ؟

فرمود: آرى ؛ امّا اهل خانه ات را از این کار با خبر مکن زیرا آنان هم از تو یاد مى گیرند و این کار را سنّت قرار مى دهند.(6)

تذکّر: قضاى نماز شب را فضیلت بسیار است چنانچه در تفسیر على بن ابراهیم از امام صادق علیه السلام روایت مى کند که :

شخصى به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا که اتّفاق مى افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت مى شود و من آن را به روز قضا مى کنم ، آیا این کار جایز است ؟

فرمود: به خدا قسم این کار مایه روشنى چشم تو است و اینجمله را سه بار تکرار کرد.

- قضاى نماز شب را بر تقدیم آن یعنى پیش از نیمه شب خواندن رجحان دارد. بنابر این اگر مى داند که قضاى نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولویت دارد.

تذکر: براى تشویق جوانان عزیز روایتى در مورد قضاى نماز شب نقل مى کنم :

اسحق بن عمار ضمن روایتى از امام صادق علیه السلام نقل مى کند که ایشان از پدران بزرگوار و آنان از رسول خدا صلى اللّه علیهم اءجمعین نقل مى کند که فرمود:

((ان اللّه یباهى بالعبد یقضى صلوة اللّیل بالنهار یقول ملائکتى عبدى یقضى ما لم افترضه علیه اشهدوا انى قد غفرت له )).

خداى تعالى با بنده اى که نماز شب را در روز قضا بکند مباهات مى کند و مى فرماید:

((اى فرشتگان من ، این بنده من چیزى را که به او واجب نکرده ام قضا مى کند گواه باشید که من او را آمرزیدم )).(7)

- جوانى که مى ترسد به خواب بماند اگر پیش از نیمه شب نماز شب را خواند و خوابید و پیش از صبح بیدار شد لازم نیست نماز شب را دوباره بخواند.

- اگر مشغول نماز شب شد و صبح طلوع کرد اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است که صبح شد بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحبات مى خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده صبح شد همان دو رکعتى را که شروع کرده تمام مى کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را مى خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را مى خواند و پس از آن باقیمانده نماز شب را قضا مى کند و اگر اصلاً به نماز شب شروع نکرده صبح طلوع کرد دو رکعت نافله صبح را اوّل مى خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضاى نماز شب را به جا مى آورد.(8)

امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم

خواب در روضه رضوان نکنند اهل نعیم

خاک را زنده کند تربیت باد بهار

سنگ باشد که دلش زنده نگردد به نسیم

بوى پیراهن گم کرده خود مى شنوم

گر بگویم همه گویند ضلالى است قدیم

اى رفیقان سفر دست بدارید از ما

که بخواهیم نشستن به در دوست مقیم

کیفیّت نماز شب به صورت مختصر

- نماز شب مجموعاً یازده رکعت است که ده رکعت آن هر دو رکعت به یک سلام خوانده مى شود و یک رکعت به یک سلام .

- هشت رکعت از یازده رکعت را باید به نیت نماز شب خواند و دو رکعت آن را به نیّت نماز (شفع ) و یک رکعت آن را به نیت نماز (وتر).

- فضیلت نمازهاى شفع و وتر بیش از هشت رکعتى است که به نیت نماز شب خوانده مى شود.

- انسان مى تواند فقط به نماز شفع و وتر اکتفا کند و هشت رکعت را نخواند.

- اگر وقت براى اداى نماز شب تنگ باشد مى تواند فقط به نماز وتر اکتفا کند.

- اگر وقت براى اداى نماز شب تنگ نباشد ولى انسان مى خواهد نماز وتر را بخواند باید آن را (رجائا) بخواند.

- جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتّى در حال اختیار، ولى اگر مى خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند. بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته هر دو رکعت به یک سلام که جمعاً شانزده رکعت مى شود به نیّت نماز شب بخواند و دو بار دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شَفع . و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیّت نماز وَتر.(

- خواندن سوره در رکعتهاى نماز شب لازم نیست و مى تواند فقط به خواندن سوره (حمد) اکتفا کند و همچنین قنوت در رکعتهاى دوّم مستحب است و مى تواند بدون قنوت بخواند.

- نماز وتر یک رکعت است ، و کافى است در قنوت سه بار تسبیح گفتن

- لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس بخواند بلکه مى تواند در دو سه نوبت بخواند بلکه با فاصله خواندن افضل است . همانطور که رسول خدا تهجد مى کرد.

- مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش کسى مى خواهد به نماز شب برخیزد بیدار شود. چنانچه در روایت است و علماء نیز تصریح به استحباب بلند خواندن کرده اند.

- بدیهى است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جائى است که از ریا و سمعه در امان باشد و اگر خداى نخواسته خوف ریا و سمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

صلوة اللیل تذهب بذنوب النهار

نماز شب گناهان روز را پاک مى کند

بحار الانوار: ج 84، ص 143 و 154.

مستدرک : 6/330.

کیفیّت نماز شب به صورت مفصّل

چون از خواب برخاست سجده کند براى خداوند تعالى و نیکو است در این حال یا در حال برداشتن سر از سجده بگوید:

((اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَحْیانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اِلَیْهِ النُّشُورُ اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى رَدَّ عَلَىَّ رُوحى لاَِحْمَدَهُ وَ اَعْبُدَهُ)).

و چون برخاست و ایستاد بگوید:

((اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَلَّعِ وَ وَسِّعُ عَلَىَّ الْمَضْجَعَ وَارْزُقْنى خَیْرَ ما بَعْدَ الْمُوتِ)).

و چون صداى خروس شنید بگوید:

((سُبُّوْحٌ قُدُّوْسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوْحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عَمِلْتُ سُوَّْءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى اِنَّهُ لا یَغْفِرُالذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ فَتُبْ عَلَىَّ اِنَّکَ اَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ)).

و چون نگاه کند به اطراف آسمان بخواند:

((اَللّهُمَّ اِنَّهُ لا یُوارى مِنْکَ لَیْلٌ ساجٍ وَ لا سَماَّءٌ ذاتُ اَبْراجٍ وَ لا اَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ وَلا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَلا بَحْرٌ لُجِّىُّ تُدْلِجُ بَیْنَ یَدَىِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِکَ تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلى مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِکَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الاْ عْیُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُوْرُ غارَتِ النُّجُوْمُ وَ نامَتِ الْعُیُونُ وَ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لاتَاْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ اِلهِ الْمُرْسَلینَ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ)).

پس بخواند پنج آیه آل عمران :

((اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لاََّیاتٍ لاُِولِى الاَْلْبابِ الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیاماً وَقُعُوداً وَعَلى جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فى خَلِقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَنّا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّارِ رَبَّنا اِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیْتُهُ وَما لِلظّالِمینَ مِنْ اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادى لِلاْیمانِ اَنْ امِنُوْا بِرَبِّکُمْ فَامَنّا رَبَنّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَکَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَتَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَاتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ وَلاتُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ اِنَّکَ لاتُخْلِفُ الْمیعادَ)).

مسواک کند، و بعد از آن وضو بسازد وضوء کامل و خود را خوشبو سازد، پس برخیزد به نماز شب .

ابتدا شروع مى کند به هشت رکعت نماز شب و بعد از هر دو رکعت ، سلام مى دهد، و خوبست که در دو رکعت اوّل بعد از حمد سى مرتبه توحید بخواند، (که در دو رکعت مجموعا شصت مرتبه توحید خوانده شود) از اثرات ثواب آن این استکه : تا منصرف شود از نماز نبوده باشد میان او و خداى عزّوجلّ هیچ گناهى .

و یا آنکه در رکعت اوّل آن توحید و در رکعت دوّم قُلْ یا اَیُّهَا الْکافِرُونَ بخواند.

در شش رکعت دیگر حمد و هر سوره که خواهد بخواند و کافى است حمد و قُلْ هُوَ اللّه اَحَدْ در هر رکعتى .

و چنانکه سنّت است قنوت در نمازهاى واجبى ، در هر رکعت دوّمى از نافله ها نیز سنّت است .

و کافى است در قنوت سه بار سُبْحانَ اللّهِ گفتن .

و یا آنکه گفته شود:

اَللّهُمَّ اغْفِرْلَنا وَ ارْحَمْنا وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَى ءٍ قَدیرٌ.

و یا آنکه بگوید:

رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الاَْعَزُّ الاَْجَلُّ الاَْکْرَمْ.

و روایت شده که حضرت امام موسى علیه السلام چون شب در محراب عبادت مى ایستاد مى خواند: ((اَللّهُمَّ اِنَّکَ خَلَفْتَنى سَوِیّاً…)) و این دعاء پنجاهم صحیفه کامله است .

و چون فارغ شود از هشت رکعت نماز شب پس بجا بیاورد دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر.

و مى خواند در این سه رکعت بعد از حمد قُلْ هُوَ اللّه اَحَدْ تا بمنزله آن باشد که یک ختم قرآن کرده باشد، زیرا که سوره توحید ثلث قرآن است ، و یا آنکه بخواند در نماز شفع در رکعت اوّل حمد و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و در رکعت دوّم حمد و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ.

و چون از نماز شفع فارغ شد مستحب است آنکه بخواند:

اِلهى تَعَرَّضَ لَکَ فى هذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُوْنَ…)) و این دعائى است که در اعمال شب نیمه شعبان در مفاتیح الجنان مذکور شد.

و چون از دو رکعت شفع فارغ شد بر مى خیزد به جهت یک رکعت وتر و مى خواند در آن حمد و سوره توحید و یا آنکه مى خواند بعد از حمد قُلْ هُو اللّهُ اَحَدٌ سه مرتبه ، و معوذّتین یعنى قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ، پس دست بر مى دارد براى قنوت و دعا مى خواند آنچه بخواهد.

شیخ طوسى رحمه الله علیه فرموده : دعاهائى که در قنوت نماز وتر خوانده مى شود از زیادى به شمارش نمى آید.

مستحب است که انسان در قنوت نماز وتر گریه کند از خوف خدا و ترس از عقاب خدا، یا خود را به حال گریه در آورد و دعا کند براى برادران مؤمن ، و مستحب است که ذکر شود چهل نفر، پس بدرستیکه کسیکه دعا کند براى چهل مؤمن دعایش مستجاب مى شود انشاءاللّه تعالى . و دعا کند به آنچه خواسته باشد.

شیخ صدوق رحمه الله علیه فرموده که : حضرت رسول صلى الله علیه و آله در قنوت وتر مى خواند:

((اَللّهُمَّ اهْدِنى فیمَنْ هَدَیْتَ وَ عافِنى فیمَنْ عافَیْتَ و تَوَلَّنى فیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بارِکْ لى فیما اَعْطَیْتَ وَقِنى شَرَّ ما قَضَیْتَ فَاِنَّکَ تَقْضى وَ لایُقْضى عَلَیْکَ، سُبْحانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ، اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ اِلَیْکَ وَ اُوْمِنُ بِکَ وَ اَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِکَ یا رَحیمُ)).

سزاوار است آنکه هفتاد مرتبه بگوید:

((اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ)).

سزاوار است که دست چپ را به دعا بلند کرده باشد و استغفار را به دست راست بشمارد

روایت شده که حضرت رسول صلى الله علیه و آله استغفار مى کرد در نماز وتر هفتاد مرتبه و هفت مرتبه مى گفت : ((هذا مَقامُ الْعاَّئِذِ بِکَ مِنَ النّارِ)).

روایت شده که حضرت امام زین العابدین علیه السلام در سحر، در نماز وتر سیصد مرتبه مى گفت : ((اَلْعَفْوَ الْعَفْوَ)). و بگوید بعد از این : ((رَبِّ اغْفِرْلى وَارْحَمْنى وَ تُبْ عَلَىَّ اِنَّکَ اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ)).

و سزاوار است آنکه طول دهد قنوت را و چون فارغ شد از قنوت به رکوع رود و چون سر از رکوع برداشت بخواند این دعا را که شیخ در تهذیب از حضرت موسى بن جعفر علیه السلام نقل کرده :

((هذا مَقامُ مَنْ حَسَناتُهُ نِعْمَةٌ مِنْکَ وَ شُکْرُهُ ضَعیفٌ وَ ذَنْبُهُ عَظیمٌ وَ لَیْسَ لِذلِکَ اِلاّ رِفْقُکَ وَ رَحْمَتُکَ فَاِنَّکَ قُلْتَ فى کِتابِکَ الْمُنْزَلِ عَلى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کانُوا قَلیلاً مِنَ اللَّیْلَ ما یَهْجَعُونَ وَ بِالاَْسْحارِهُمْ یَسْتَغْفِرُوْنَ طالَ هُجُوعى وَ قَلَّ قِیامى وَ هذَا السَّحَرُ وَ اَنَا اَسْتَغْفِرُکَ لِذُنُوبى اِسْتِغْفارَ مَنْ لا یَجِدُ لِنَفْسِه ضَرّا وَ لا نَفْعاً وَ لا مَوْتاً وَ لاحَیوةً وَ لا نُشُوْراً)).

پس به سجده رود و نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح حضرت زهرا علیها السلام بخواند، پس بگوید:

((اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ اَلْحَمْدُ لِفالِقِ الاِْصْباحِ)).

و بگوید سه مرتبه :

((سُبْحانَ رَبِّىَ الْمَلِکَ الْقُدُّوْسِ الْعَزیزِ الْحَکیمِ))

پس بگوید:

((یا حَىُّ یا قَیُّومُ یا بَرُّ یا رَحیمُ یا غَنىُّ یا کَریمُ ارْزُقْنى مِنَ التِّجارَةِ اَعْظَمَها فَضْلاً وَ اَوْسَعَها رِزْقاً وَ خَیْرَها لى عاقِبَةً فَاِنَّهُ لا خَیْرَ فیما لا عاقِبَةَ لَهُ)).

پس به سجده رود و بگوید پنج مرتبه : ((سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوْحِ)). پس بنشیند و بخواند آیة الکرسى را، دوباره به سجده رود و ذکر سابق را پنج مرتبه بخواند.

((إ نَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ تقُوم أ دنى من ثُلْثَىِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ و ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مَّنَ الَّذِینَ مَعَکَ.))

(اى پیامبر!) پروردگارت مى داند که تو و گروهى از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوّم شب یا نصف یا ثلث آن را به پا مى خیزند.

مزمّل : آیه 20.

((إ نَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِىَ أَشَدُّ وَطْأً وَ أَقْوَمُ قِیلاً.))

مسلّماً نماز و عبادت شبانه پا برجاتر و با استقامت تر است .

مزمّل : آیه 6.

سفارش جبرئیل به نماز شب

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

برترین نمازها (ى مستحب ) نماز نیمه شب است و چه اندک است به جا آورنده آن .(

و باز رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

جبرئیل آن قدر مرا به نماز شب سفارش کرد تا این که گمان کردم نیکانِ امّتم شب را نمى خوابند مگر اندکى از آن .

و باز رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

خداوند حضرت ابراهیم را دوست خود انتخاب نکرد مگر براى دو کارش :

1 - اطعام به مستمندان 2 - نماز شب ، هنگامى که مردم در خواب بودند.

در حالات رسول خدا صلى الله علیه و آله

حضرت على علیه السلام فرمود:

هر گاه رسول خدا صلى الله علیه و آله براى نماز شب بر مى خاست ، نخست مسواک مى کرد، سپس به آسمان مى نگریست و این آیات را زمزمه مى کرد:

((إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لاَ یاتٍ لاُِوْلِى الاَْلْبابِ…))

مسلّماً در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و رفتِ شب و روز، نشانه هاى (روشنى ) براى خرمندان است … -

(در روایات اهل بیت علیهم السلام نیز دستور داده شده که هر کس براى نماز شب بر مى خیزد، این آیات را تلاوت کند).

شب زنده داران در قیامت

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

در قیامت پس از آن که خداوند همه انسانها را جمع کند، منادى ندا مى کند و مى گوید:

پیش آیند کسانى که در نیمه هاى شب از بستر خواب دور مى شدند و خدا را مى خواندند و از خشم و غضبش بیمناک و به رحمتش امیدوار بودند.

آن گاه جمعى پیش روند و قبل از دیگران به جایگاههاى خود (در بهشت ) وارد شوند و بعد از آنان به حساب مردمِ دیگر رسیدگى نمایند.

شب زنده دارى دختر امام حسین علیه السلام

امام حسین علیه السلام درباره دختر بزرگوارش ((فاطمه )) فرمود:

او در امر دین چنان بود که تمام شب را به نماز مى ایستاد و روز را روزه مى گرفت .

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

جبرئیل نزد من آمد و گفت : اى محمّد!… بدان که شرف مؤمن ، نماز شب اوست و عزّتش بى نیازى او از مردم است .

بدآموزى و کج اندیشى

طلبه اى مى گفت : شخصى به ظاهر باسواد و متّقى به من گفت : بهتر است انسان نماز شب نخواند و نماز صبح را هم نزدیک طلوع آفتاب به جاى آورد، براى این که دچار عُجب و خودبینى نشود، و چون نماز شب غرور مى آورد باید آن را ترک کرد!

آن طلبه گفت : در اثر این کلام (چون گوینده آن را مورد اعتماد مى دانستم ) چندین سال نماز شب نخواندم با اینکه سحر هم بیدار بودم !

ببینید بدآموزى و کج اندیشى را! به آن طلبه گفته شد:

آن شخص شیطان بوده که چنین سخن مزخرفى را بر زبان رانده است ؛ زیرا، اگر این سخن صحیح باشد در همه مستحبّات جارى است . بنابراین باید گفت : نماز جماعت و قرآن و دعا و… نخوانیم زیرا مغرور مى شویم ! بى ارزش بودن این گفتار به قدرى واضح است که نیازى به تفصیل ندارد. چون بدیهى است که انسان در کنار انجام مستحبّات باید رذائل اخلاقى را از خود دور کند. و اصلاً خودِ نماز شب باعث توفیق انسان براى ستردن و زدودن صِفات رذیله مى شود و آن خدایى که توفیق سحرخیزى مى دهد توفیق پیراسته شدن از مرض خطرناک عُجب را نیز عطا مى کند.

ثانیاً، چنین شخصى که این قدر لاابالى و بى تعهّد است که نماز صبح خود را در آخر وقت مى خواند، معنى ندارد دچار عُجب بشود و اصلاً دلیلى براى عُجب او نیست مانند کورى است که نامحرم را نمى بیند! بلکه هنر است که انسان با رعایت و انجام مستحبّات ، دچار خودپسندى نشود و خلاصه تقواى منفى به درد نمى خورد، آنچه سودمند است تقواى مثبت است .

سالک کامل مرحوم ملکى مى نویسد:

((گاهى از بعضى متهجّدین ، نماز شب فوت مى شود، ولى این خود لطفى از سوى خداوند است ؛ براى این که آن شخص ، از تأ سف خوردن براى فوت نماز شب و موفّق نشدن به این امر مهم ، اجر بیشترى ببرد و نیز از عُجب محفوظ و مصون بماند؛ ولى طبق آنچه از احادیث استفاده مى شود این امر بسیار نادر است و بیش از یکى دو شب نمى شود)).

راستى ، چه صادق است درباره آن شخص بدبخت و جاهل که آن طلبه را چندین سال از این فیض محروم داشت این بیت اعتصامى که مى گوید:

آموزگار خلق شدیم امّا

نشناختیم خود، الف و با را

این شخص ، دستِ کم به آیات قرآن کریم در این موضوع توجّه نکرده و سخنى گفته است صد در صد مخالف با قرآن ، آنجا که مى فرماید: ((وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهجِّد بِهِ نافِلَةً لَک عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً)).

برخى دیگر نیز چنین مى پندارند که شب زنده دارى و نافله شب با درس ‍ خواندن منافات دارد و مانع تحصیل است و خلاصه اتلاف وقت است و باید آن وقت را صرفِ درس خواندن و مطالعه کرد.

این گروه نیز سخت در اشتباهند و نمى دانند که تهجّد بهترین وسیله براى ازدیاد توفیق تحصیل است و چه بسیار از تارکین تهجّد را دیده ایم که نه تنها موفّق به تحصیل نشده اند، بلکه در گرداب گناه غرق گشته اند.

در این باره مرحوم ملکى مى گوید:

((من بسیارى از محصّلین را مى شناسم که از شب زنده داران بودند و همین موضوع سبب شد که فهمى عمیق و استقامتى بى نظیر در امر تحصیل نصیبشان شد و به مراتب و مقامات والایى رسیدند و بالعکس ، کسانى هستند که در مطالعه کتب علمى کوشش بسیار دارند ولى به جایى نمى رسند و از علم خویش سودى نمى برند و برکتى نمى بینند)).

معلوم نیست کسانى که داراى این منطقند جواب ، ((لَیْسَ مِنْ شِعَتِنا)) و نیز ((لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلوةَ اللّیْلَ)) را، چه مى گویند؟ چه پاسخى براى ((قُم اللّیْلَ إِلاّ قَلِیلا))دارند؟

حضرت زینب (س ) در شب یازدهم محرّم

((در شب عاشورا حضرت زینب علیها السلام بود و امام حسین علیه السلام ، زینب بود و همه کس و همه چیز. در شب یازدهم زینب بود و زینب ، در این شب زینب علیها السلام قافله سالار اسیران بود و نقطه اتکاء یتیمان !

مصائب هر چند بسیار سنگین بود و گران ، ولى حضرت زینب علیها السلام همچون کوهى استوار در برابر مصائب ایستاد و خم به ابرو نیاورد!

به نگهبانى اسیران پرداخت ، به گرد آوردن زنان و کودکان پرداخت ، روان بخش پیکرهاى بى روح گردید، نواى بینوایان بود و رمق بى رمقان .

از این سو به آن سو مى دوید و گمشدگان را مى جست ، از ضرب تازیانه پیکرش مى سوخت ، خارهاى بیابان به پایش فرو مى رفت ، و جگرش ‍ مى سوخت ولى یتیمان را مى جست .

این پیکر رنجدیده ناتوان ، معجزه گر بود، چنان شایستگى به خرج داد که یک بچه به زیر سمّ ستور نرفت . یک زن در آتش نسوخت ، یک کودک در آن شامِ شوم گم نشد.

پس از آنکه از این کارها فراغت یافت و از سلامت همه اطرافیان مطمئن شد، به سوى خدا رفت و به عبادت پرداخت ، نماز شب به جاى آورد.

آنقدر ناتوان و کوفته شده بود که نتوانست ایستاده بخواند، در آن شب نماز شب را نشسته به جا آورد و با خداى خود به راز و نیاز پرداخت .

امام صادق علیه السلام فرمودند:

نماز شب موجب رضاى پروردگار و دوستى فرشتگان و سنّت پیامبران و ریشه ایمان و ناخوشایند شیطان است .

لذّت مناجات

استاد شهید، مى گوید:

((ما یک سلسله لذّتهاى معنوى داریم که معنویّت ما را بالا مى برد. براى کسى که اهل تهجّد و نماز شب است جزو صادقین و صابرین و مستغفرین بالاسحار باشد، نماز شب لذّت و بهجت دارد، آن لذّتى که یک نفر نماز شب خوانِ حقیقى و واقعى از نماز شب خودش مى برد، از آن ((استغفراللّه ربّى و اتوب و الیه ))ها مى برد، از آن ((العفو گفتنها)) و یادکردن و دعا کردنهاى حدّاقل چهار مؤمن مى برد، و آن لذّتى که از آن ((یا ربّ یا ربّ)) گفتنها مى برد، هیچ وقت یک آدم عیّاش که در کاباره ها مى گردد، احساس ‍ نمى کند.

لذّت آن نماز شب خوان خیلى عمیق تر، نیرومندتر و نشاطبخش تر است . ولى اگر ما خودمان را غرق در لذّت مادّى دنیا کنیم مثلاً سر شب بنشینیم دور هم و شروع کنیم به گفتن و خندیدن و فرضاً غیبت هم نکنیم که حرام است ، صرفاً شوخیهاى مباح هم بکنیم و بعد هم سفره را پهن کنیم و آنقدر بخوریم که نفس کشیدن برایمان دشوار شود، بعد مثل یک مرده در رختخواب بیفتیم . آیا در این صورت توفیق پیدا مى کنیم که سحر از دو ساعت مانده به طلوع صبح بلند شویم و بعد، از عمق روح خودمان ((یا ربّ یا ربّ)) بگوییم ؟ اساساً بیدار نمى شویم و اگر هم شویم مثل مستى که چند جام شراب خورده است ، تلو تلو مى خوریم .

پس اگر انسان بخواهد لذّتهاى معنوى و الهى را در این دنیا درک کند، چاره اى ندارد جز این که از لذّتهاى مادّى کسر کند. به خدا قسم لذّتى که یک مرد با ایمان در آن وقت شب که بلند مى شود و چشمش مى افتد به آسمان پرستاره و آیات آخر سوره آل عمران را که صداى هستى است و از قلب وجود برخاسته است ، مى خواند و با هستى همصدا مى شود، احساس ‍ مى کند برابر است با یک عمر لذّت مادّى در این دنیا.

یک چنین آدمى ، نمى تواند مثل ما زندگى کند نمى تواند سر سفره شام بنشیند در حالى که ظهر غذاهاى سنگین ، انواع گوشتها، روغنهاى حیوانى و نباتى ، انواع شیرینى ها و انواع محرّک اشتهاها را خورده است ؛ تازه مقدارى سوپ بخورد تا اشتهایش تحریک شود این روح خود به خود مى میرد، این آدم نمى تواند در نیمه هاى شب بلند شود و اگر هم بلند شود نمى تواند لذّت ببرد.

لهذا کسانى که چنین توفیقاتى داشته اند و ما چنین اشخاصى را دیده ایم به لذّتهاى مادّیى که ما دل بسته ایم هیچ اعتنا ندارند. چه مانعى دارد که من ذکر خیرى از پدر بزرگوار خودم بکنم . از وقتى که یادم مى آید مى دیدم این مرد بزرگ و شریف هیچ وقت نمى گذاشت و نمى گذارد که وقت خوابش از سه ساعت از شب گذشته تأ خیر بیفتد شام را سر شب مى خورد و سه ساعت از شب گذشته مى خوابد و حداقل دو ساعت به طلوع صبح مانده بیدار مى شود.

و حداقل قرآنى که تلاوت مى کند یک جزء است ، و با چه فراغت و آرامشى نماز شب مى خواند حالا تقریباً صد سال از عمرش مى گذرد هیچ وقت نمى بینم که یک خواب ناآرام داشته باشد… اینها دل را زنده مى کند، آدمى که مى خواهد از چنین لذّتى بهره مند شود ناچار، از لذّتهاى مادّى تخفیف مى دهد تا به آن لذّت عمیقتر الهى برسد)).

آرى ، چنان پدر چنین فرزندى را به اجتماع تحویل مى دهد.

گوهر پاک بباید که شود قابل فیض

ورنه هر سنگ و گِلى لؤ لؤ و مرجان نشود

تهجّدِ امام

یکى از نزدیکان امام مى گوید:

((پنجاه سال است که نماز شب امام خمینى ترک نشده . امام در بیمارى ، در صحّت ، در زندان ، در خلاصى ، در تبعید، حتّى بر روى تخت بیمارستان قلب هم ، نماز شب مى خواندند. امام در قم بیمار شدند و به دستور اطبّاء مى بایست به تهران منتقل شوند، هوا بسیار سرد بود و برف مى بارید و یخبندان عجیبى در جادّه ها وجود داشت ، امام چندین ساعت در آمبولانس بودند، و پس از انتقال به بیمارستان قلب باز نماز شب خواندند. شبى که از پاریس به سوى تهران مى آمدند تمام افراد در هواپیما خوابیده بودند و امام تنها در طبقه بالاى هواپیما نماز شب مى خواندند.

و شما اگر امام را از نزدیک دیده باشید آثار اشک بر گونه هاى مبارک امام ، حکایت از شب زنده دارى و گریه هاى نیمه شب وى دارد.

بعضى از پاسداران در قم نقل مى کردند که گاهى اوقات که امام براى تهجّد بیدار مى شدند، آنها را مورد نوازش و تفقّد قرار مى دادند.))

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

خداوند رحمت کند مردى را که از خواب شب برخیزد و نماز شب بخواند و همسرش را نیز بیدار کند و او هم نماز بگذارد. و خداوند رحمت کند زنى را که شب هنگام از خواب بیدار شود و نماز بخواند و همسرش را نیز بیدار کند و او هم نماز به جا آورد.

نماز شب در یکى از حسّاس ترین فرازهاى تاریخ

در یکى از نشریه ها از قول فرزند امام خمینى آمده است :

1 - شبى که از پاریس عازم ایران بودیم ، امام در هواپیما براى نماز شب برخاستند و چنان مى گریستند که خدمه ارفرانس ، تعجّب کرده بودند و شنیدم که پرسیده بودند: آیا امام از چیزى ناراحت هستند؟ من گفتم که کار هر شب امام است .

2 - وقتى امام را از قم مى بردند براى زندان [در عصر طاغوت ] امام با حالتى نماز شب خواندند که یکى از همراهیان بعداً به من گفت : که ما تحت تأ ثیر شدید نماز امام واقع شدیم و یکى از آنها تا تهران گریه کرده بود.

3 - روزى که از نجف عازم کویت شدیم از صبح ساعت چهار حرکت کردیم و شاید هم زودتر، درست بعد از اذان صبح و بعد از آن همه گرفتاریها ساعت دوازده و شاید بیشتر، سرانجام امام در هُتل بصره استراحت کردند.

دو ساعت نخوابیده بودند که ساعتشان زنگ زد و بیدار شدند و نماز شب خواندند و بعد هم نماز صبح …

کرامتى از امام راحل رحمه الله علیه

شهید محراب مرحوم صدوقى مى گوید:

((ما مسافرتهایى با امام کرده ایم ، در مسافرت مشهد یک اخلاق پدرانه نسبت به ما مبذول داشتند. وقتى از ارض اقدس بر مى گشتیم در بین راه روسها براى بازرسى جلوى ماشین ما را گرفتند (در آن زمان قسمتهایى از ایران زیر نظر دولتهاى شوروى و آمریکا و انگلستان بود) همگى پیاده شدیم و چون امام از اوّل تکلیف ، مراقب نماز شب بودند و این عمل ، صد در صد از ایشان ترک نشده ، بعد از پیاده شدن خواستند که نماز شب بخوانند. آن جا که وسط بیابان بود آبى وجود نداشت . یک وقت نگاه کردیم آبى جارى شده ایشان آستین بالا زد و وضو گرفت . بعداً نفهمیدیم که تا ایشان نمازش ‍ تمام شد آب بود یا نبود. به هر حال ما در آن سفر یک چنین کرامتى از ایشان دیدیم )).

و در اثر همین شب زنده داریهاست که مى بینیم این مرد بزرگ ، متصّل به ((معدن عظمت )) شده است و در راه خدا از هیچ چیز نمى هراسد.

بنا به نوشته بعضى ، امام خمینى در ضمن بیان ماجراى زندان رفتن خود فرموده اند:

((همان طور که در آن جاده مستقیم [قم - تهران ] مى رفتیم ، من متوجّه شدم آن دو نفرى که جلو نشسته بودند، یکى از آنها اشاره کرد به سمت راست [سمت راست آن جادّه دریاچه نمک است ، که برخى از مؤمنینى را که علیه دولت فعالیّت شدید داشتند آنجا مى انداختند.] با دست که به آن طرف اشاره کرد، من فهمیدم مقصودش چیست ولى من از اوّل که با آنها رفتم هیچ نترسیدم و آن وقت که اشاره کردند هم واللّه نترسیدم .

ناقل این قضیه ادامه مى دهد: یکى از مراجع که در آن مجلس بود، وقتى این عبارت را شنید، دگرگون شد و در برابر عظمت این مرد بزرگ الهى انگشت به دندان گرفت .))

حاج میرزا جواد ملکى رحمه الله علیه

یکى از دوستان و نزدیکانِ مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکى تبریزى ، مى گوید:

مرحوم ملکى رحمه الله علیه شبها که براى تهجّد و نماز شب به پا مى خاست ، ابتدا در بسترش مدّتى صدا به گریه بلند مى کرد؛ سپس بیرون مى آمد و نگاه به آسمان مى کرد و آیات ((إ نَّ فى خَلْق السَّمواتِ وَالارض …)) را مى خواند و سر به دیوار مى گذاشت و مدّتى گریه مى کرد و پس از تطهیر نیز کنار حوض ‍ مدّتى پیش از وضو مى نشست و مى گریست .

وخلاصه از هنگام بیدار شدن ، تا آمدن به محلّ نماز و خواندن نماز شب ، چند جا مى نشست و بر مى خاست و گریه سر مى داد و چون به مصلاّیش ‍ مى رسید، دیگر حالش قابل وصف نبود.

محدّث قمى رحمه الله علیه

در شرح حال محدّث گرانمایه ، حاج شیخ عباس قمّى آورده اند:

وى در تمام دوره سال ، در چهار فصل ، حدّاقل یک ساعت قبل از طلوع فجر بیدار و مشغول نماز و تهجّد بود.

به عبادت آخر شب و قبل از سپیده دم اهمیّت زیاد مى داد و معتقد بود که بهترین اعمال مستحبّى ، عبادت و تهجّد است فرزند بزرگش مى گوید: تا آن جا که من به خاطر دارم بیدارى آخر شب از او فوت نشد. حتّى در سفرها، این شیوه عملى مى شد.

محدّث قمى درباره استادش حاج میرزا حسین نورى ، مى نویسد: او در زهد و عبادت سخت کوشا بود، نماز شب او فوت نشد و راز و نیازش با خداوند متعال در تمام شبها برقرار بود.

علامه مجلسى اوّل رحمه الله علیه

((آقا احمد نواده وحید بهبهانى در کتاب ((مرآت الاحوال )) مى نویسد: از بعضى ثقات شنیدم که آخوند ملا محمّد تقى نقل کرده که در شبى از شبها بعد از نماز و تهجّد و گریه و زارى به درگاه قادر متعال ، خود را به حالتى دیدم که دانستم هر چه از درگاه احدیّت مسأ لت کنم ، البته به اجابت مقرون ، و عنایت خواهد شد و فکر مى کردم که چه از خدا بخواهم ؟ امر دنیوى یا اُخروى ؟ که ناگاه صداى گریه محمّد باقر [مجلسى دوّم ] از گهواره بلند شد، من گفتم ؛ الهى به حق محمّد و آل محمّد صلى الله علیه و آله این طفل را مروّج دین و ناشر احکام سیّدالمرسلین گردان و موفّق کن او را به توفیقات بى نهایت خود.

سپس آقا احمد مى گوید: و مسلّم است که این خوارق عادات که از آن بزرگوار به ظهور رسیده ، نیست مگر از دعاى چنین بزرگوارى .))

آورده اند که مرحوم ملاّ محمّد اشرفى که از شاگردان سعیدالعلماست ، از نیمه شب تا صبح مشغول تضرّع و زارى و مناجات با حضرت بارى (جلّ و علا) بود، و آنقدر بر سر و سینه مى زد که هنگامى که صبح مى شد در نهایت ضعف و نقاهت بود به گونه اى که هر کس او را مى دید چنین مى پنداشت که تازه از بستر بیمارى ، برخاسته است .

آرى ، به قول مولا امیر المؤمنین علیه السلام :

((قَدْ بَر اهُمُ الْخَوْفُ بَرْىَ الْقِداحِ، یَنْظر إ لَیْهِمُ النّاظِرُ فَیَحْسَبُهُمْ مَرْضى ، وَ ما بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ، وَ یَقُولُ: لَقَدْ خُوْلطُوا…)).

بیم خداوند متعال ، آنان را به سان پیکانهاى باریکى که تراشیده شده لاغر و نحیف کرده است . کسى که آنان را مى بیند، خیال مى کند که بیمارند.

در حالى که بیمارى ندارند و ترس از جهنّم آنان را لاغر کرده است ، و مى گوید: اینان دیوانه شده اند. در صورتى که مجنون نیستند …

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

دو رکعت نماز که انسان در پایان شب بخواند براى او بهتر است از دنیا و آنچه در آن است و اگر براى امّتم دشوار نبود آن را واجب مى کردم .

چند نکته جالب

مردی به امیر مؤمنان علی(ع) عرض کرد: من از نماز شب محروم شده ام. حضرت فرمودند: تو را گناهانت به بند کشیده است. (نورالثقلین،ج 3،ص 204).

در حالات بعضی بزرگان نقل می­کنند که فرمودند: شب­ها ملائکه مرا برای نماز و نافله شب بیدار می­کردند ولی گاهی صدا می­زدند آقا، آقا، پا شوید. بعضی سحرها دقت کردم دیدم اعمالی که در روز انجام می­دهم در صدا زدن شبم تأثیر دارد، روزهایی که خیلی مراقبم شب­ها آقایم می­خوانند و روزهایی که کمی نقصان است مرا آشیخ صدایم می­زنند و روزهایی که خطاهایی دارم با لفظ اُ اُ صدایم می­زنند.(نماز نیاز عاشقان،ص 109)

امام باقر(ع) فرمود: شب شیطانی دارد به نام «زهاء» به معنی فخر و تکبر (لسان العرب). وقتی بنده­ای بیدار می­شود و تصمیم دارد نماز شب بخواند به او می­گوید: هنوز وقت نماز نشده، برای مرتبه دوم بیدار می­شود، باز می­گوید وقت باقی است و به همین صورت او را به خوابیدن تشویق می­کند تا اذان شود.(نماز شب،تجهد (خسروی)،ص 41)

امام صادق(ع) فرمود: خوشم نمی­آید از بنده­ای که قرآن خوانده و فضیلت نماز شب را دریافته و شب هم بیدار شده؛ ولی برای نماز شب برنمی­خیزد تا اینکه بامداد فرا می­رسد و او فقط نماز صبحش را می­خواند.(معارف و معاریف،ج 10،ص 48)

بیانیه حوزه علیمه الزهراء(سلام الله علیها) شهرستان خلخال در محکومیت شیخ نمر

 

انا لله و انا الیه راجعون

شهادت مظلومانه عالم مجاهد آیت الله شیخ نمر محمدباقر النمر را به محضر حضرت بقیه الله و امت اسلام به ویژه شیعیان مظلوم عربستان و بالاخص بیت شریف آن شهید بزرگوار تسلیت و تعزیت می گوییم.
بدون شک، صدور عمل جنایت کارانه اعدام غیرقانونی و غیر شرعی یک عالم مظلوم از سوی رژیم حاکم بر عربستان امر شگفت انگیزی نیست؛ چراکه تاریخ سیاه رژیم وهابی مملو از جنایت های قساوت بار و دردمنشی های سبعانه تکفیری است. همواره انسان های بی گناه اعم از شیعه و سنی، عالم و غیر عالم با تیغ جلا دان آنان به مسلخ رفته اند. دایره جنایت‌های سلفیون در گستره عربستان هم محدود نشده و شامل نقاط دیگر جغرافیایی گشته است.
اقدام ددمنشانه رژیم مرتجع ،قرون وسطایی و تروریست پرور سعودی در اعدام آیت الله شیخ نمر نقض آشکار حقوق بشر و آزادی بیان بوده و نشان می دهد بنیان اینگونه جنایات تفکر وهابیت و جریان تکفیری ـ سلفی است که امروز داعش پرچمدار آن است.
حکام آل سعود که ان شاء ‌الله تعالی سقوط آنان نزدیک است بدانند که خون به ناحق ریخته‌ی این روحانی شهید، خواب راحت را از آنان سلب نموده، جهان اسلام را بیدار کرده و راه سقوط را برای این رژیم هموار خواهد نمود. مسلماً این جنایت ددمنشانه را آزادگان دنیا و مجامع آزاد بین المللی محکوم خواهند نمود و فریاد مظلومیت این شهید بزرگوار به گوش جهانیان خواهد رسید.
اساتید و طلاب حوزه علمیه الزهراء(سلام الله علیها) شهرستان خلخال، ضمن محکوم نمودن این جنایات اسفناک، از سازمانها و نهادهای بین المللی مدعی حقوق بشر و آزادی بیان انتظار دارد با پرهیز از هر گونه رفتار دوگانه و متناقض، در قبال این جنایت سبوعانه بموقع موضعگیری کرده و با محکومیت شدید آن به وظیفه خود عمل نماید.
در پایان ضمن مسألت علوّ درجات اين عالم شهيد سعيد و همه شهداي اسلام از خداوند سبحان و صبر و اجر خاندان آنان و نجات همه مسلمانان و مظلومان جهان از سلطه اجانب و مستکبران ، از همه حوزه های علمیه، دانشگاهیان، ادارات و علمای مسلمان می خواهیم در این شرایط خطیر که منطقه غرب آسیا و جهان اسلام درگیر توطئه های صهیونیستی و تکفیری است به رسالت واقعی خود عمل کنند و برای خاموش شدن این آتش نفاق و کینه توزی حول محور آموزه های پیامبر صلح و دوستی متحد شوند.
أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ
حوزه علمیه الزهراء(سلام الله علیها) شهرستان خلخال

 

سلامت نیوز: ازد‌‌‌واج پد‌‌‌ید‌‌‌ه‌ای است که از د‌‌‌یر باز و از زمان خلقت انسان بود‌‌‌ه و تا امروز نیز اد‌‌‌امه د‌‌‌اشته و مقد‌‌‌س‌ترین وپیچید‌‌‌ه‌ترین رابطه‌ میان انسان از د‌‌‌و جنس مخالف است و ابعاد‌‌‌ وسیع و عمیق و اهد‌‌‌اف متعد‌‌‌د‌‌‌ی د‌‌‌ارد‌‌‌. با اين حال د‌‌‌ر جامعه ما تمایل به ازد‌‌‌واج رسمي‌و د‌‌‌ائمي‌بسیار کمرنگ شد‌‌‌ه و البته طلاق به صورت رسمي‌و عاطفی افزایش یافته است . د‌‌‌ر سال‌های اخیر نيز سبک جد‌‌‌ید‌‌‌ی از زند‌‌‌گی به خصوص د‌‌‌ر شهرهای بزرگ تحت عنوان ازد‌‌‌واج سفید‌‌‌ د‌‌‌ید‌‌‌ه شد‌‌‌ه است که نشان د‌‌‌هند‌‌‌ه‌ بی بند‌‌‌ و باری و شکل رسمي‌رابطه جنسی به خصوص د‌‌‌ر جوامع غربی است که د‌‌‌ر آن، د‌‌‌و فرد‌‌‌ی که با هم تفاهم اولیه د‌‌‌ارند‌‌‌ و نمی‌خواهند‌‌‌ نسبت به هم تعهد‌‌‌ی د‌‌‌اشته باشند‌‌‌ زند‌‌‌گی مشترک خویش را شروع مي‌کنند‌‌‌ و هیچگاه زوجیت آنان به طور شرعی و قانونی ثبت نخواهد‌‌‌ شد‌‌‌.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه قانون، ممکن است که آنان بین خود‌‌‌ قرار د‌‌‌اد‌‌‌ و شروطی را د‌‌‌ر نظر بگیرند‌‌‌ مثلا د‌‌‌ر ارتباط با خرج و مخارج زند‌‌‌گی چگونه خرج کنند‌‌‌ یا اینکه شرایط یک زند‌‌‌گی معمولی را بد‌‌‌ون تعهد‌‌‌ قانونی و رسمي‌بپذیرند‌‌‌. چنین افراد‌‌‌ی که این‌گونه زند‌‌‌گی را برای خود‌‌‌ برمی‌گزینند‌‌‌، برد‌‌‌اشت صحیحی از خانواد‌‌‌ه و کارکرد‌‌‌ها و اهد‌‌‌اف ارزشمند‌‌‌ آن ند‌‌‌ارند‌‌‌ و این سبک زند‌‌‌گی ازنظر سنت شرع و قانون به هیچ وجه مورد‌‌‌ قبول جامعه اسلامي‌ایرانی و فرهنگ اصیل خانواد‌‌‌گی آن نيست. د‌‌‌رایران این پد‌‌‌ید‌‌‌ه شوک فرهنگی‌اي است که نقش نا مطلوبی براي آیند‌‌‌ه‌ جامعه د‌‌‌اشته و کانون گرم خانواد‌‌‌ه را تهد‌‌‌ید‌‌‌ مي‌كند‌‌‌ و د‌‌‌ر اين گزارش نگاهي د‌‌‌اريم به ريشه‌ها، علل پيد‌‌‌ايش، آسيب‌ها و تهد‌‌‌يد‌‌‌‌هايي كه از ازد‌‌‌واج سفيد‌‌‌ د‌‌‌ر جامعه ايراني پد‌‌‌يد‌‌‌ مي‌آيد‌‌‌.

تاریخچه ازد‌‌‌واج سفید‌‌‌
این نوع ازد‌‌‌واج پس از یک فرآیند‌‌‌ نسبتا بلند‌‌‌ مد‌‌‌ت به عنوان یکی از سبک‌های زند‌‌‌گی د‌‌‌ر برخی کشورهای غربی پذیرفته شد‌‌‌ه است. پیش از سال 1970 زند‌‌‌گی بد‌‌‌ون ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر ایالات متحد‌‌‌ه آمریکاغیر قانونی بود‌‌‌ و د‌‌‌ر د‌‌‌هه 70 د‌‌‌ر آمریکا جنبش (‌آزاد‌‌‌ی زن) به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ که هد‌‌‌ف آن تغییراتی د‌‌‌ر نظام اجتماعی، اقتصاد‌‌‌ی، سیاسی جامعه آمریکا و برقراری شرایط عاد‌‌‌لانه و مساوی برای آنان بود‌‌‌ اما آنچه از د‌‌‌ل این جنبش به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ انقلاب جنسی‌اي بود‌‌‌ که نتیجه آن رواج رفتارهای نا بهنجار و بی بند‌‌‌ و بار بود‌‌‌. د‌‌‌ر این انقلاب کلیه هنجارهای جنسی نابود‌‌‌ شد‌‌‌ند‌‌‌ و یک نوع آنارشیسم و هرج‌و‌مرج به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ و پس از آن شاهد‌‌‌ آزاد‌‌‌ی د‌‌‌ر روابط جنسی از هرنوع بود‌‌‌ از همجنس گرایی تا روابط خارج از خانواد‌‌‌ه . از سال 1960 تا 2000 تعد‌‌‌اد‌‌‌ زوج‌های ازد‌‌‌واج نکرد‌‌‌ه‌ای که با یکد‌‌‌یگر زند‌‌‌گی می‌کرد‌‌‌ند‌‌‌ 10 برابر شد‌‌‌. فرانسه از پیشتازان و با سابقه ترین کشورها د‌‌‌ر قبول و به رسمیت شناختن (همباشی سیاه ) است و از آن به ازد‌‌‌واج قانونی بد‌‌‌ون روابط جنسی یاد‌‌‌ می‌شود‌‌‌. شاید‌‌‌ بتوان علت گسترش این سبک زند‌‌‌گی د‌‌‌ر کشورهای آمریکایی و اروپایی را سختگیری‌هایی د‌‌‌انست که د‌‌‌ین مسیحیت و یهود‌‌‌یت د‌‌‌ر زمینه طلاق و مسائل قانونی آن د‌‌‌ارد‌‌‌ که به عنوان مثال با طلاق باید‌‌‌ نصف اموال بین زوج تقسیم شود‌‌‌ و اجازه‌ طلاق به راحتی به افراد‌‌‌ د‌‌‌اد‌‌‌ه نمی‌شود‌‌‌. البته د‌‌‌ر کشورهای اروپایی قوانینی را برای این نوع همزیستی د‌‌‌ر نظر می‌گیرند‌‌‌ تا به نوعی به رسمیت شناخته شود‌‌‌ تا اگر زوجین سال‌ها با هم زند‌‌‌گی کرد‌‌‌ند‌‌‌ د‌‌‌ر هنگام جد‌‌‌ایی بتوانند‌‌‌ حق و حقوقی را مطالبه كنند‌‌‌ تا د‌‌‌ر این صورت راه بی‌تعهد‌‌‌ی بسته شود‌‌‌.

د‌‌‌ر ایران از سال 1391 مرتضی طلایی، رئیس وقت کمیسیون فرهنگی – اجتماعی شورای شهر تهران از شکل گیری خانه‌هایی د‌‌‌ر شمال شهر تهران خبر د‌‌‌اد‌‌‌ که د‌‌‌ر آن‌ها د‌‌‌ختران و پسران بد‌‌‌ون ازد‌‌‌واج رسمي‌با یکد‌‌‌یگر زند‌‌‌گی می‌کنند‌‌‌ و شاید‌‌‌ بتوان گفت که این مد‌‌‌ل همزیستی احتمال د‌‌‌ارد‌‌‌ قبلا هم وجود‌‌‌ د‌‌‌اشته اما کسی از آن اطلاعی ند‌‌‌اشته است. د‌‌‌ر اواسط سال 1393 این پد‌‌‌ید‌‌‌ه د‌‌‌ر رسانه‌ها سرو صد‌‌‌ای زیاد‌‌‌ی به پا کرد‌‌‌ و بسیاری از کارشناسان را مجاب کرد‌‌‌ه است که بحران پنهانی د‌‌‌ر مسائل جنسی وجود‌‌‌ د‌‌‌ارد‌‌‌.

اين ريشه‌هاي گرايش به ازد‌‌‌واج سفيد‌‌‌ شکلی از زند‌‌‌گی د‌‌‌ر فرهنگ غرب است که با فرهنگ، شرع، قانون د‌‌‌ر جامعه ماهماهنگی ند‌‌‌ارد‌‌‌ و نوعی همزیستی با نامحرم است که بنیان زند‌‌‌گی خانواد‌‌‌گی را از بین برد‌‌‌ه و فقط تامین نیازهای جنسی را به خصوص برای مرد‌‌‌ان د‌‌‌ر پی د‌‌‌ارد‌‌‌ و هر چند‌‌‌که این نوع ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر کشور ما آنقد‌‌‌ر شایع نشد‌‌‌ه است اما به هر جهت نوعی زند‌‌‌گی بیگانه است که د‌‌‌ر فرهنگ و تمد‌‌‌ن اسلامي‌چارچوب‌های شرعی، عرفی و قانونی را زیر پا گذاشته و زنان جامعه‌ ما اصلی‌ترین قربانیان و بازند‌‌‌گان آن خواهند‌‌‌ بود‌‌‌. برای ایجاد‌‌‌ این همزیستی د‌‌‌ر جامعه د‌‌‌لایل مختلفی اهم از روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصاد‌‌‌ی را مطرح كرد‌‌‌ه‌اند‌‌‌ که به برخی از آن‌ها اشاره مي‌کنیم.

تبعات
د‌‌‌ر ارتباط با پیامد‌‌‌های این پد‌‌‌ید‌‌‌ه به راحتی نمي‌توان نظر د‌‌‌اد‌‌‌ و باید‌‌‌ یک پژوهش مید‌‌‌انی صورت گیرد‌‌‌ تا بتوان گفت ماهیت این پد‌‌‌ید‌‌‌ه چیست، چه افراد‌‌‌ی این سبک از زند‌‌‌گی را انتخاب كرد‌‌‌ه اند‌‌‌ و کد‌‌‌ام طبقه اجتماعی د‌‌‌ر گیری بیشتری با آن د‌‌‌ارند‌‌‌؟ از آن جایی که این مد‌‌‌ل سبک زند‌‌‌گی د‌‌‌ر هیچ یک از نهاد‌‌‌های د‌‌‌ولتی یا سازمان‌های د‌‌‌ینی به ثبت نمي‌رسد‌‌‌ و پد‌‌‌ید‌‌‌ه‌ای نه شرعی، نه عرفی، نه قانونی و نه سفید‌‌‌ است و ابتد‌‌‌ا و انتهایی هم ند‌‌‌ارد‌‌‌ و نتیجه‌اش جز فساد‌‌‌ و بی بند‌‌‌ و باری چیز د‌‌‌یگری نیست د‌‌‌ارای آسیب‌هاي روانی، اجتماعی، اقتصاد‌‌‌ی فراوانی د‌‌‌ر جامعه است. از جمله اینکه از بین رفتن بنیان خانواد‌‌‌ه و رواج سبک زند‌‌‌گی غربی و آزاد‌‌‌ی‌های جنسی را به همراه د‌‌‌ارد‌‌‌ زیرا د‌‌‌ر جامعه ما روابط زناشويی جد‌‌‌ا از چهارچوب‌های شرعی د‌‌‌ر چارچوب‌های قانونی نیز تعریف شد‌‌‌ه است و جوانان د‌‌‌ر کشور که باید‌‌‌ پایه گذار خانواد‌‌‌ه ایرانی و اسلامي‌باشند‌‌‌ بیشتر به یک بی‌بند‌‌‌ و باری جنسی تمایل پید‌‌‌ا خواهند‌‌‌ کرد‌‌‌. بالا بود‌‌‌ن میزان خشم و خشونت که طبق پژوهش‌هایی که د‌‌‌ر سال 2010 انجام شد‌‌‌ه، نشان د‌‌‌اد‌‌‌ه که میزان خشونت و خشم د‌‌‌ر این ازد‌‌‌واج بسیار بالاست همچنین مشاجراتی که به خشونت‌های فیزیکی تبد‌‌‌یل شد‌‌‌ه نسبت به ازد‌‌‌واج‌های رسمي‌د‌‌‌و برابر بود‌‌‌ه است و علت آن را هم جوان تر بود‌‌‌ن و د‌‌‌اشتن تحصیلات پایین‌تری د‌‌‌انسته اند‌‌‌.سلامت روانی افراد‌‌‌ د‌‌‌ر معرض خطر بالایی قرار د‌‌‌ارد‌‌‌ آنان بسیار افسرد‌‌‌ه بود‌‌‌ه و سطح رضایت شان از زند‌‌‌گی پایین است و همیشه مضطرب و نگران از د‌‌‌ست د‌‌‌اد‌‌‌ن این رابطه هستند‌‌‌ و بنابراین فشار عصبی را تحمل می‌کنند‌‌‌. عد‌‌‌م امنیت روانی به خصوص برای خانم‌ها که ساختار خلقت و شخصیت آنان بسیار هیجانی و لطیف و حساس است را به همراه خواهد‌‌‌ د‌‌‌اشت.عاقبت و سرانجام آن برای د‌‌‌ختران فاجعه آمیزتر است زیرا تا زماني‌كه جذابیت ظاهری د‌‌‌ارند‌‌‌ زند‌‌‌گی تد‌‌‌اوم د‌‌‌ارد‌‌‌ اما زماني‌كه جذابیت خود‌‌‌ را از د‌‌‌ست بد‌‌‌هند‌‌‌ یا از زیبایی آنان کاسته شود‌‌‌ پسر می‌تواند‌‌‌ به راحتی رابطه را قطع كرد‌‌‌ه و خانواد‌‌‌ه د‌‌‌یگری تشکیل د‌‌‌هد‌‌‌.

به علت اینکه افراد‌‌‌ براساس یک هیجان و احساس مثبت نسبت به یکد‌‌‌یگر این همزیستی را انتخاب كرد‌‌‌ه‌اند‌‌‌ به محض کوچکترین سختی طرفین به راحتی از هم جد‌‌‌ا مي‌شوند‌‌‌.هیچ‌گونه تعهد‌‌‌ و تضمین و مسئولیتی د‌‌‌ر آن تعریف نشد‌‌‌ه است به این د‌‌‌لیل مرد‌‌‌ می‌تواند‌‌‌ به د‌‌‌لخواه رابطه را به هم بزند‌‌‌ و هیچ‌گونه ضرر و زیانی را هم تقبل نکند‌‌‌ وهیچ حق و حقوقی به زن تعلق نخواهد‌‌‌ گرفت. عد‌‌‌م پایبند‌‌‌ی به ارزش‌های اجتماعی سنت‌ها و آد‌‌‌اب و رسوم باعث تضعیف بنیان خانواد‌‌‌ه خواهد‌‌‌ شد‌‌‌ و ریشه‌های عرفی و د‌‌‌ینی را مورد‌‌‌ هد‌‌‌ف قرار مي‌د‌‌‌هد‌‌‌.حمایت‌های مالی خانواد‌‌‌ه قطع و د‌‌‌ر آمد‌‌‌های کسب شد‌‌‌ه تماما صرف هزینه‌های زند‌‌‌گی خواهد‌‌‌ شد‌‌‌ وپس اند‌‌‌ازی صورت نخواهد‌‌‌ گرفت و این امر برای بچه‌های که ممکن است به د‌‌‌نیا آیند‌‌‌ نگرانی به‌وجود‌‌‌ خواهد‌‌‌ آورد‌‌‌. خیانت جنسی د‌‌‌ر این نوع ازد‌‌‌واج بیشتر از ازد‌‌‌واج‌های قانونی است زیرا هیچ مسئولیتی وجود‌‌‌ ند‌‌‌ارد‌‌‌ و هر وقت افراد‌‌‌ بخواهند‌‌‌ می‌توانند‌‌‌ رابطه را قطع کرد‌‌‌ه و به سراغ گزینه‌های بعد‌‌‌ی بروند‌‌‌ که همان تنوع طلبی جنسی است. احتمال د‌‌‌ارد‌‌‌ که بعد‌‌‌ از مد‌‌‌تی از رابطه با جنس مخالف خسته شوند‌‌‌ و به د‌‌‌نبال همجنس بازی و هم جنس گرایی بروند‌‌‌. البته این تنوع طلبی جنسی برای د‌‌‌ختران کمتر مشاهد‌‌‌ه مي‌شود‌‌‌ زیرا د‌‌‌ختران معمولا نگاه به ازد‌‌‌واج د‌‌‌ارند‌‌‌. موقت و غیر رسمي‌بود‌‌‌ن این مد‌‌‌ل زند‌‌‌گی سبب شد‌‌‌ه است که سرمایه گذاری و حمایت برای خانواد‌‌‌ه د‌‌‌و طرف مشکل باشد‌‌‌ زیرا افراد‌‌‌ خانواد‌‌‌ه‌ها تمایل کمتری برای شناخت طرف مقابل و شرکت د‌‌‌اد‌‌‌ن او د‌‌‌ر فعالیت‌ها، مراسمات و معاهد‌‌‌ات‌های اقتصاد‌‌‌ی خواهند‌‌‌ د‌‌‌اشت و سعی د‌‌‌ارند‌‌‌ به فرزند‌‌‌انی که ازچنین روابطی به‌وجود‌‌‌ مي‌آیند‌‌‌ هم د‌‌‌لبستگی چند‌‌‌انی پید‌‌‌ا نکنند‌‌‌ زیرا با به‌هم برخورد‌‌‌ن رابطه فرزند‌‌‌ان‌شان ارتباط آن‌ها با نوه‌شان هم نامعلوم خواهد‌‌‌ شد‌‌‌.احساس نفرت د‌‌‌ر این افراد‌‌‌ که تجربه‌های متعد‌‌‌د‌‌‌ی را د‌‌‌اشته اند‌‌‌ به‌وجود‌‌‌ مي‌اید‌‌‌ زیرا ملاحظه مي‌کنند‌‌‌ که همسرشان با چند‌‌‌ نفر د‌‌‌یگر هم رابطه د‌‌‌اشته و آنان را ترک کرد‌‌‌ه و این حس برای آنان نیز به‌وجود‌‌‌ خواهد‌‌‌ آمد‌‌‌ که روزی هم او ترک خواهد‌‌‌ شد‌‌‌ و این ارتباط رابطه‌ای پاید‌‌‌ار و مستحکمي‌نخواهد‌‌‌ بود‌‌‌.برای فرزند‌‌‌ د‌‌‌اری و بارد‌‌‌اری احتمالی هیچ پیش‌بینی‌اي نشد‌‌‌ه است و همین امر سبب می‌شود‌‌‌ که بر میزان کود‌‌‌کان نا مشروع بی‌شناسنامه، بی آیند‌‌‌ه و همچنین سقط‌های غیرقانونی و مرگ و میر ناشی از آن افزایش یابد‌‌‌.کاهش فرزند‌‌‌ آوری که خود‌‌‌ کاهش رشد‌‌‌ جمعیت را به همراه د‌‌‌اشته و همچنین افزایش سقط جنین د‌‌‌ر این مد‌‌‌ل همزیستی وجود‌‌‌ د‌‌‌اشته و امکان د‌‌‌ارد‌‌‌ شانس ماد‌‌‌ر شد‌‌‌ن را برای افراد‌‌‌ کاهش د‌‌‌هد‌‌‌ حتی آسیب‌های د‌‌‌یگر اجتماعی مانند‌‌‌ اعتیاد‌‌‌ را هم به‌وجود‌‌‌ آورد‌‌‌. د‌‌‌ر این مد‌‌‌ل همزیستی اخلاق از بین می‌رود‌‌‌ و جامعه‌ای بد‌‌‌ون اخلاق به‌وجود‌‌‌ خواهد‌‌‌ آمد‌‌‌، جامعه‌ای بی قید‌‌‌ و بند‌‌‌ و هرج و مرج طلب خواهد‌‌‌ بود‌‌‌.فرزند‌‌‌ان چنین ازد‌‌‌واج‌هایی بیشترین لطمه را تحمل خواهند‌‌‌ کرد‌‌‌ زیرا این ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر جایی ثبت نمي‌شود‌‌‌ و سرنوشت آنان پس از تولد‌‌‌ مشخص نیست و از حقوق اجتماعی مانند‌‌‌ تحصیل، شناسنامه محروم شد‌‌‌ه و از والد‌‌‌ین طبیعی خود‌‌‌ ارثی نخواهند‌‌‌ برد‌‌‌.

راهکار
جامعه‌ ایران مانند‌‌‌ تمامي‌جوامع د‌‌‌یگر د‌‌‌ر حال تغییر و تحول است گاهی روند‌‌‌ این تغییرات مثبت و سازند‌‌‌ه و خوشایند‌‌‌ افراد‌‌‌ و گاهی نیز منفی و ناخوشایند‌‌‌ برای جامعه است. د‌‌‌ر این میان بیشترین تحولات را د‌‌‌ر زند‌‌‌گی اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی خانواد‌‌‌ه شاهد‌‌‌ هستيم که گاهی اوقات د‌‌‌لایل آن را گرایش به مد‌‌‌رنیته و تجد‌‌‌د‌‌‌ گرایی مطرح كرد‌‌‌ه‌اند‌‌‌. این میل سبب ایجاد‌‌‌ د‌‌‌گرگونی‌هایی د‌‌‌ر زند‌‌‌گی شخصی، اجتماعی،اقتصاد‌‌‌ی، خانواد‌‌‌گی، عاطفی روابط جنسی و ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر خانواد‌‌‌ه‌های ایرانی شد‌‌‌ه است یکی از این د‌‌‌گرگونی‌ها تغییر د‌‌‌ر سبک و شیوه‌ تشکیل زند‌‌‌گی مشترک بین افراد‌‌‌ است و از آن جایی که جوانان سازند‌‌‌گان خانواد‌‌‌ه‌های ایرانی و اسلامي‌هستند‌‌‌ بیشتر د‌‌‌ر معرض این تغییر قرار د‌‌‌ارند‌‌‌ برخی این تغییر را نشانه‌ به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ن سبک جد‌‌‌ید‌‌‌ی د‌‌‌ر خانواد‌‌‌ه و برخی د‌‌‌یگر آن راسبب از هم پاشید‌‌‌گی بنیان خانواد‌‌‌ه می‌د‌‌‌انند‌‌‌ اما به هر جهت باید‌‌‌ چاره ای اند‌‌‌یشید‌‌‌ و این د‌‌‌گرگونی کمترین آسیبي بر اساس خانواد‌‌‌ه وارد‌‌‌ كند‌‌‌.اولین اقد‌‌‌ام فرهنگ‌سازی است که مي‌تواند‌‌‌ با همکاری صد‌‌‌ا‌و‌سیما و شورای عالی مجازی صورت گیرد‌‌‌ و با برنامه ریزی د‌‌‌قیق و سیاستگذاری مناسب و ارائه راهکارهای عملی از تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی به روی جوانان کاسته شود‌‌‌.ارائه برنامه‌های آموزشی مناسب جهت ایجاد‌‌‌ مهارت‌های ارتباطی میان والد‌‌‌ین و فرزند‌‌‌ان‌شان تا والد‌‌‌ین ارتباط بهتر، بیشتر و موثرتری را با جوانان د‌‌‌اشته و نیازهای آنان را د‌‌‌رک كنند‌‌‌ و پاسخگو باشند‌‌‌ و همچنین مي‌توان از طریق برنامه‌های د‌‌‌یگرآگاهی والد‌‌‌ین و جوانان را نسبت به خطر و مشکلات این نوع همزیستی افزایش د‌‌‌اد‌‌‌.حس معنویت و د‌‌‌یند‌‌‌اری و د‌‌‌ر واقع پایبند‌‌‌ی به ارزش‌هاو باورهای د‌‌‌ینی و فرهنگی را د‌‌‌ر جوانان بالا ببریم، انجام مشاوره‌های فرد‌‌‌ی و گروهی د‌‌‌ر مد‌‌‌ارس و د‌‌‌انشگاه‌ها و ارگان‌های د‌‌‌ولتی جهت آگاه کرد‌‌‌ن جوانان از این مد‌‌‌ل زند‌‌‌گی مشترک و آسیب‌های اجتماعی مرتبط بر آن. فراهم كرد‌‌‌ن شرایط ازد‌‌‌واج آسان و ساد‌‌‌ه برای جوانان و تشویق آنان به این امر که د‌‌‌ر این مورد‌‌‌ بیشترین نقش را صد‌‌‌ا و سیما د‌‌‌ر تشویق افراد‌‌‌ از طریق برنامه سازی د‌‌‌ارد‌‌‌. ایجاد‌‌‌ محیط‌های شغلی و امکانات مالی مناسب برای جوانان که تا حد‌‌‌ی از نگرانی مشکلات مالی قبل و بعد‌‌‌ از ازد‌‌‌واج كاسته شود‌‌‌. پیشگیری از مهاجرت بی رویه د‌‌‌ختران و پسران به شهرها‌ی بزرگ از طریق فراهم کرد‌‌‌ن موقعیت‌های تحصیلی و شغلی د‌‌‌ر شهرهای کوچک.ایجاد‌‌‌ امکانات عمومي‌برای افراد‌‌‌ جامعه به‌ویژه افراد‌‌‌ بیوه یا مطلقه که د‌‌‌ر معرض آسیب بیشتری قرار د‌‌‌ارند‌‌‌.و د‌‌‌ر آخر با توجه به اینکه عد‌‌‌ه‌ای اعتقاد‌‌‌ د‌‌‌ارند‌‌‌ که زند‌‌‌گی خانواد‌‌‌گی د‌‌‌ر ایران امروز و فرد‌‌‌ا د‌‌‌ر حال تغییر است و خانواد‌‌‌ه‌ها د‌‌‌ر حال عبور و گذر از خانواد‌‌‌ه سنتی گسترد‌‌‌ه به خانواد‌‌‌ه‌ هسته‌ای هستند‌‌‌ به نظر مي‌رسد‌‌‌ که جامعه ما نیازمند‌‌‌ بازبینی و تغییرات د‌‌‌ر قوانین مربوط به خانواد‌‌‌ه بر اساس نقش‌های تغییر یافته زن و مرد‌‌‌ است.

شيوه مطالعه مشكل
همباشی یا ازد‌‌‌واج سفید‌‌‌ به‌اين معنی است که د‌‌‌ونفر بد‌‌‌ون هیچ‌گونه تشریفات عقد‌‌‌ و ازد‌‌‌واج با هم زند‌‌‌گی زناشویی را شروع کنند‌‌‌. بیش از یک قرن است که از ازد‌‌‌واج‌های بد‌‌‌ون قید‌‌‌و شرط که خود‌‌‌ نوعی بی بند‌‌‌ و باری است د‌‌‌ر اروپا و آمریکا مي‌گذرد‌‌‌ هرچند‌‌‌که تجربه‌ آن زیباست و برای کسی که معنی آن را نمي‌د‌‌‌اند‌‌‌، جذاب است و یک ازد‌‌‌واج ساد‌‌‌ه، صمیمي‌و زیبا را به ذهن می‌آورد‌‌‌ و افراد‌‌‌ی که تصمیم به چنین زند‌‌‌گی زناشوئی می‌گیرند‌‌‌ سبک زند‌‌‌گی‌شان با آن‌هایی که ازد‌‌‌واج رسمي‌انجام د‌‌‌اد‌‌‌ه‌اند‌‌‌ تفاوت عمد‌‌‌ه‌ای د‌‌‌ارد‌‌‌.بسیاری از کشورهایی که این سبک از زند‌‌‌گی د‌‌‌ر جوامع آن‌ها رواج یافته د‌‌‌چار مشکلات فراوان اجتماعی، روانی، اقتصاد‌‌‌ی، فرهنگی شد‌‌‌ه اند‌‌‌ و تبلیغ آن را توسط رسانه‌های غربی بسیار شاهد‌‌‌یم زیرا به‌اين وسیله می‌خواهند‌‌‌ بد‌‌‌ون هیچ ابزاری و حد‌‌‌اقل هزینه، بر کشورهای د‌‌‌یگر به خصوص جوامع اسلامي‌تسلط یابند‌‌‌.د‌‌‌ر کشور ما به د‌‌‌لیل آنکه کار پژوهشی و تخصصی د‌‌‌ر این زمینه صورت نگرفته است اعد‌‌‌اد‌‌‌ و ارقام که ارائه مي‌شود‌‌‌ از صحت و د‌‌‌رستی برخورد‌‌‌ار نیست و آنچه د‌‌‌ر ارتباط با این موضوع مطرح شد‌‌‌ه چیزی جز تصورات ذهنی افراد‌‌‌ از جمله
جامعه شناسان، روانشناسان،حقوقد‌‌‌انان نبود‌‌‌ه است.

10 د‌‌‌ليل ريشه‌اي

کمتر بود‌‌‌ن بار مسئولیت افراد‌‌‌ : از آنجا كه هیچ گونه سند‌‌‌ و مد‌‌‌رکی مبنی بر زن و شوهری وجود‌‌‌ ند‌‌‌ارد‌‌‌ به همین د‌‌‌لیل راحت‌تر د‌‌‌ختر و پسر مي‌توانند‌‌‌ به رابطه خود‌‌‌ پایان د‌‌‌هند‌‌‌ و هیچ یک از د‌‌‌یگری توقع نخواهد‌‌‌ د‌‌‌اشت.

گرسنگی جنسی : که به علت عد‌‌‌م آموزش والد‌‌‌ین از 6سالگی به فرزند‌‌‌ان‌شان و وجود‌‌‌ برخی تفاوت‌ها و سانسورهای بیهود‌‌‌ه د‌‌‌ر کتب و رسانه‌ها‌ی تصویری، وجود‌‌‌ فضای بسته و امنیتی د‌‌‌ر اماکن عمومي‌و آموزش د‌‌‌ر جامعه برای جوانان را که می‌توان سبب ایجاد‌‌‌ یک نوع بیماری روانی د‌‌‌ر کشور د‌‌‌انست.

به‌د‌‌‌ست آورد‌‌‌ن مهارت‌های تحصیلی و شغلی : که د‌‌‌ر د‌‌‌و حالت سبب مهاجرت و فاصله گرفتن از خانواد‌‌‌ه و محل زند‌‌‌گی زمینه‌های استقرار د‌‌‌ر خانه مجرد‌‌‌ی برای فرد‌‌‌ فراهم شد‌‌‌ه و گاهی شرایط اجتماعی و اقتصاد‌‌‌ی به گونه‌ای است که امکان ازد‌‌‌واج تا مد‌‌‌ت‌ها برای فرد‌‌‌ فراهم نیست.

مشکلات اقتصاد‌‌‌ی : موجود‌‌‌ باعث شد‌‌‌ه که افراد‌‌‌ نتوانند‌‌‌ از پس یک زند‌‌‌گی بر بیایند‌‌‌ و به همین خاطر یا ترجیح می‌د‌‌‌هند‌‌‌ ازد‌‌‌واج نکنند‌‌‌ یا روابط پنهانی د‌‌‌اشته باشند‌‌‌ همچنین وجود‌‌‌ برخی عاد‌‌‌ت‌های بد‌‌‌ فرهنگی مانند‌‌‌ پر هزینه بود‌‌‌ن مخارج ازد‌‌‌واج، سختگیری والد‌‌‌ین، طلاق سنگین و توقعات بالای د‌‌‌ختران د‌‌‌ر جامعه که همگی تاثیر زیاد‌‌‌ی برافزایش هزینه‌ها گذارد‌‌‌ه و تمایل به این سبک ازد‌‌‌واج را افزایش می‌د‌‌‌هد‌‌‌.

ارتباطات جهانی : با استفاد‌‌‌ه از رسانه‌های جمعی و مجازی که باعث انتقال فرهنگ‌ها و خرد‌‌‌ه‌فرهنگ د‌‌‌ر سطح جهان شد‌‌‌ه و الگو‌‌‌ برد‌‌‌اری از رسانه‌های بیگانه به خصوص سریال‌های ترکیه‌اي که قبح آن را از بین برد‌‌‌ه است و همچنین استفاد‌‌‌ه از شبکه‌های اجتماعی آنلاین د‌‌‌ر اینترنت همراه موجب گسترش این سبک از زند‌‌‌گی شد‌‌‌ه است.

وجود‌‌‌ تعارض‌های نسلی و اختلاف عقاید‌‌‌ : اين تعارض که والد‌‌‌ین با فرزند‌‌‌ان خود‌‌‌ د‌‌‌ارند‌‌‌ موجب شد‌‌‌ه که برخی جوانان به بهانه اینکه طرز تفکر والد‌‌‌ین‌شان سنتی است د‌‌‌چار اختلاف شد‌‌‌ید‌‌‌ شوند‌‌‌ و فرد‌‌‌ برای فرار از این اختلاف به د‌‌‌نبال یک زند‌‌‌گی مستقل است.

گذر از جامعه سنتی به مد‌‌‌رن : د‌‌‌ر این حالت ترس از ازد‌‌‌واج و مسئولیت پذیری برای جوانان افزایش یافته است زیرا که جامعه و فرهنگ مد‌‌‌رن فقط شهرها، روستاها،مراکز آموزشی، کارخانه‌ها، اد‌‌‌ارات و…را تغییر ند‌‌‌اد‌‌‌ه است و باعث تغییرات د‌‌‌ر روابط اجتماعی افراد‌‌‌ شد‌‌‌ه است.

وجود‌‌‌ سختگیری‌ها و تعصبات قومي‌خانواد‌‌‌ه‌ها : به خصوص برای فرزند‌‌‌ان د‌‌‌ختر د‌‌‌ربرخی مناطق کشور که ممکن است آنان فرد‌‌‌ خاصی را برای فرزند‌‌‌شان د‌‌‌ر نظر د‌‌‌اشته باشند‌‌‌ و به این اصرار كنند‌‌‌ افراد‌‌‌ برای فرار از این مشکل زمانی که به جامعه‌ بزرگتری وارد‌‌‌ مي‌شوند‌‌‌ تن به ازد‌‌‌واج سفید‌‌‌ می‌د‌‌‌هند‌‌‌.

بالا رفتن سن ازد‌‌‌واج : د‌‌‌ر این حالت معیارهای ازد‌‌‌واج برای د‌‌‌ختر و پسر مشکل‌تر شد‌‌‌ه و افراد‌‌‌ی که به د‌‌‌نبال این نوع ازد‌‌‌واج مي‌روند‌‌‌ توجیه‌شان این است که با این رابطه می‌توان معیارها را به صورت عملی د‌‌‌ر زند‌‌‌گی مشترک بد‌‌‌ون قید‌‌‌‌و‌شرط محک بزنیم که آن هم فقط توجیه است و د‌‌‌ر عمل اتفاق نمي‌افتد‌‌‌.

نیازهای جنسی : که یک نیاز طبیعی است و زماني‌كه از طریق ازد‌‌‌واج سالم، مشروع وقانونی پاسخ د‌‌‌اد‌‌‌ه نشود‌‌‌ طبیعی است که به راه‌های د‌‌‌یگر کشید‌‌‌ه شود‌‌‌ و این مد‌‌‌ل زند‌‌‌گی یکی از راه‌های ارضای آن است.

سلامت نیوز: ازد‌‌‌واج سفيد‌‌‌ ؛علل تبعات و راهكارها

 

گزارشی جالب از سبک زندگی در ایران

 

“یورومانیتور” گزارش جالب و مفصل میدانی از سبک زندگی مصرف کننده در ایران منتشر کرد.

به گزارش جهان به نقل از مهر، ساختار گزارش “یورومانیتور” درباره سبک زندگی در ایران به روند مصرف کننده، بخش بندی مصرف کننده، مردم، خانه و خانوار، درآمد، مخارج مصرف کننده، شغل، آموزش، تغذیه (شامل نوشیدنی های بدون الکی)، نوشیدنی، استعمال دخانیات، ظاهر افراد، مد، بهداشت و سلامتی، فراغت و سرگرمی، تکنولوژی مصرف کننده و حمل و نقل اختصاص دارد. بخش‌هایی از این گزارش مفصل در ذیل منتشر می‌شود:

روندهای مصرف کننده

“ایران باجمعیت ۷۵.۵ میلیون نفری در سال ۲۰۱۰، پرجمعیت ترین کشور در خاورمیانه است. در طول دوره بررسی سن میانه از ۲۴.۵ در سال ۲۰۰۶ به ۲۶.۷ در سال ۲۰۱۰ به سرعت افزایش یافته است و انتظار می رود به ۳۲.۳ در سال ۲۰۲۰ برسد.

پیش بینی می شود جمعیت تا سال ۲۰۱۶ به ۸۰ میلیون نفر برسد. این جمعیت دوبرابر جمعیت در سال ۱۹۸۰ است. تا سال ۲۰۲۰ ایران ۸۳.۷ میلیون سکنه خواهد داشت که اکثریت میانسال خواهند بود.

انتظار می رود که در همه گرو های سنی افزایش سنی بیشتر از ۳۴ سال بین سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۳۰ داشته باشیم، یک افزایش سریع جمعيت در افراد ۴۰ تا ۵۰ ساله محتمل است. دلیل آن زاد و ولد زیاد در سال های دهه ۱۹۸۰ است. در سال های ۱۹۸۰ تعداد ۱۹.۹۱۲ تولد در مقایسه با تعداد ۱۵.۷۰۸ تولد در سال های ۱۹۹۰ وجود داشت.

همچنان که سن ازدواج افزایش می یابد و جوانان ایرانی به خصوص تحصیل کرده ها که تمایل دارند که پس از فارغ التحصیل شدن ازدواج کنند، این امر را تا سنین نزدیک ۳۰ سال به تأخیر می اندازند. ایران خانوارهای جوان زیادی متشکل از زوج های جوان که نوزادها و خردسالانی هستند، خواهد داشت.

جمعیت جوان ایران سبب فشار زیاد به بازار مصرف کننده و کار است. این گروه از جوانان دارای تحصیلات عالی خواهند بود و جز قشر متوسط جامعه خواهند بود و تأثیر زیادی بر رفتار مصرف کننده در ایران خواهند داشت. مخارج مصرف کننده در ارتباطات و حمل و نقل بیشترین رشد را خواهد داشت. در طی دوره پیش بینی این آمار به ترتیب ۸۴.۴ و ۷۴.۱ درصد است. این گروه های سنی عامل اصلی مصرف این گروه های محصول هستند.

مصرف کنندگان جوان و تقاضای رو به رشدشان برای محصولات و خدمات بهتر و متنوع تر بر تقاضای برای یک طیف وسیع از محصولات در طی دوره پیش بینی تأثیر خواهد گذاشت. تمایل به غرب و آخرین روندهای آن، فاکتورهای اصلی اثر گذار بر انتخاب، به خصوص در مورد محصولات مد، لوازم آرایشی، لوازم الکتریکی، غذا، نوشیدنی و بهداشت و سلامت هستند. خانواده های جوان به محصولات و خدمات با کیفیت بالاتر نیاز دارند.

تا سال ۲۰۲۰ گروه هدف اصلی برای بازاریابان میانسالان ایرانی خواهند بود، زیرا این گروه سنی اکثریت جامعه را تشکیل می دهد. محصولات مربوط به این رده سنی مثل محصولات ضد پیری (anti aging)، مکمل های بهداشتی و خوراکی شاهد رشد تقاضای بالایی خواهد بود.
میانسالان در سال ۲۰۲۰ احتمالا فرزندان جوانی دارند که باید نیازهای آن ها را برآورده کنند و زمانیکه فرزندشان بخواهد تشکیل زندگی دهد، از او حمایت کنند. بنابراین آنها برای جهیزیه فرزندشان خرید می کنند.

تقاضا برای محصولات نوزادان و محصولات مربوط به خردسالان ممکن است افزایش اساسی در مقدار نداشته باشد. اما با افزایش سطح تحصیلات والدین و دقت در مورد کیفیت محصولات تقاضا برای محصولات با کیفیت بالا افزایش می یابد.

دولت با یک معضل اساسی به اسم بیکاری با نرخ ۱۴.۶درصد در سال ۲۰۱۰ روبرو بود. آمار غیر رسمی نشان می دهد که این آمار بسیار بزرگتر است. امنیت مالی از بالاترین درجه اهمیت برخوردار است و اگر بخش مالی این نیازها را نشان دهد و انگیزه های مالی مثل گزینه های اجاره و رهن را ارئه دهد، تأثیر مثبتی بر اقتصاد خانواده خواهد گذاشت.

سوپرمارکت‌ها

کانال های توزیع در ایران گسترده شده اند و بهترین خدمات را به مصرف کنندگان می رسانند. در حالی که تعداد زیادی مغازه خوار و بار فروشی، نانوایی و قصابی در کشور وجود دارد، سوپرمارکت ها و مراکز خرید مدرن به سبک غربی در حال رشد و توسعه هستند و گزینه های خرید را به جمعیت جوان ایرانی ارائه می دهد.

سوپرمارکت زنجیره ای شهروند از زمان راه اندازی اولین واحدش در سال ۲۰۰۸ توسعه یافت. هم اکنون این ۲۴ فروشگاه در سراسر پایتخت همانند یک فروشگاه آنلاین اند. سوپرمارکت های رفاه در ۲۶ استان در بیشتر از ۱۴۰ منطقه فعالیت می کنند و بیش از ۳۰۰ نماینده فروش در سراسر کشور دارند. این فروشگاه همچنین یک فروشگاه آنلاین است. کارت های پرداخت رفاه در ۱۵۰ رستوران، هتل، مرکز ورزشی و فروشگاه خرده فروشی در سراسر کشور پذیرفته می شوند. اتکا و سپاه دو سوپرمارکت زنجیره ای دیگر هستند که در ایران فعالیت می کنند. یک فروشگاه زنجیره ای جدید به اسم حامی در پایتخت، با ارائه محصولات مارکه، مصرف کنندگان زیادی در شمال شهر را عنوان بازار هدف خود دارد. حامی نیز یک فروشگاه آنلاین است.

گروه کارفور _مجید ال فوتامی، اولین هایپر مارکت تهران در اواسط سال ۲۰۰۹ راه اندازی شد. اخیرا به اسم سیتی استار این فروشگاه تعداد زیادی مصرف کننده بطور روزانه جذب می کند. برخلاف سایر کشورها تعداد محصولاتی که این فروشگاه به نام خود ارائه می دهد بسیار کم است. در عوض، مصرف کنندگان از کالاهای گوناگون و قیمت ها بهره می برند. این گروه برنامه هایی برای راه اندازی فروشگاه های بیشتر در آینده دارد. کارفور در یک مرکز خرید جدید که شامل فروشگاه هایی با نام برندهایی مثل منگو و اکو قرار دارد. علی رغم فاصله زیاد از مرکز شهر، این فروشگاه همچنان تعداد زیادی بازدیدکننده دارد.

سوپر مارکتهای جدید، هایپر مارکت ها و مراکز خرید در مناطق شلوغ شهری در سراسر کشور، به خصوص جاهایی که قدرت خرید بیشتری دارند، فعالیت خواهند کرد. سوپر مارکت هایی که طبقه متوسط جامعه را بازار هدف خود قرار داده اند، در مناطقی که این قشر از جامعه سکونت دارند، واقع شده اند.

فروش های آنلاین با سوپر مارکت هایی که فروش آنلاین و سرویس تحویل دارند، رشد می کنند. مصرف کنندگان به جای وجه نقد از کارت های اعتباری و دستگاه POS برای خریدهای خود استفاده می کنند.

رشد مبادله الکترونیکی همزمان با توسعه سوپرمارکت ها و مراکز خرید در حال افزایش است. افزایش مشغله منجر به جذاب تر شدن سوپرمارکت ها برای خرید خوار و بار خانوارها شده است. برنامه های گیج کننده و ترافیک سنگین سبب شده ایرانیان خریدهای خود را به صورت یک بار در هفته انجام داده و تنها در صورت ضرورت از خوار و بار فروشی ها خرید می کنند. سوپر مارکت ها نمایش وسیعی از محصولات و انواع غذاهای آماده دارند. تولیدکنندگان توجه بیشتری به بسته بندی برای جذب هرجه بیشتر مصرف کنندگان دارند. توسعه سوپرمارکت ها و هایپرمارکت ها رقابت میان تولید کنندگان را افزایش داده است. ترفیعات داخل فروشگاهی و نمایش های جذاب برای جذب مصرف کنندگان بکار می رود. سمپلینگ محصولات در اینگونه مکان ها ابزار بازاریابی مفیدی است.

مراکز خرید فضایی جهت خرده فروشی در اختیار خرده فروشان قرار می دهند. خرده فروشان می توانند محصولات خود را به نمایش گذاشته و دکوراسیون خود را به شیوه جذاب تری در مقایسه با خیابان های شلوغ بچینند. ضمنا رقابت با قرار گرفتن خرده فروشی هادر نزدیکی یکدیگر افزایش یافته و برای جذب مشتری به قیمت گذاری بهتر و کیفیت بالاتر نیاز دارند.

مشغله زیاد، در اثر ساعت کار بالا، بر الگوی مصرف ایرانیان تأثیر داشته است. افراد زمان کمتری برای خرید و آماده کردن غذا دارند. به خصوص با کار کردن خانم ها در خارج از منزل این موضوع نمود بیشتری پیدا کرده است. در مقایسه با خوار و بار فروشی ها، قصابی ها، و بازارهای شلوغ، سوپرمارکت ها سرویس بهتری به مصرف کنندگان ارائه می دهند.

صنعت بسته بندی رشد کرده، طیف گسترده ای از غذاهای بسته بنده شده، میان وعده ها و نوشیدنی ها در سوپرماکتهای ایران وجود دارد. گوشت قرمز و سفید بسته بندی شده به صورت فریزری و یخچالی رایج شده است. این محصولات جانشین های تمیزتر و بهداشتی تر ی برای محصولات قصابی ها هستند. به این ترتیب خریداران در وقتشان نیز صرفه جویی می کنند. زیرا مجبور به انتظار در صف برای خرد کردن و تمیز کردن گوشت در قصابی نیستند.

سوپرمارکت ها و هایپرمارکت ها، به خصوص کارفور و سیتی استار برای ایرانیانی که خارج از کشور زندگی کرده اند و یا غالبا مسافرت خارجی دارند، جذاب هستند. این مصرف کنندگان به خرید برندهای غربی در کشور خودشان علاقمندند. تنوع زیاد محصولات ارائه شده برای ایرانیان جذاب است زیرا این فروشگاه ها امکان خرید طیف گسترده ای از محصولات را در یک مکان به افراد می دهند و دیگر نیازی به رفتن به مغازه های مختلف در سطح شهر ندارند.

مراکز خرید نیز مکان مناسبی برای خرید و گذراندن وقت با فامیل و دوستان هستند. مراکز خرید برای بسیاری از فروشنگان محصولات مد روز و اسباب بازی فروشی ها، کافه ها و رستوران ها مکان مناسبی هستند. بیشتر سینماها و بازی های آرکید در مراکز خرید قرار دارند و از همه گروه های سنی بازدید کنندگان بسیاری دارند.

طرح اصلاح یارانه های دولت بر قدرت خرید تأثیر می گذارد

طرح اصلاح یارانه ها یا طرح هدفمندی یارانه ها، در تاریخ ۵ ژانویه ۲۰۱۰ توسط مجلس ایران تصویب شد. دولت طرح یارانه ها را به عنوان بزرگترین عمل جراحی اقتصادی در طی یک دوره ۵۰ ساله می نامد. هدف طرح اصلاح یارانه ها جایگزینی کمک هزینه های غذا و انرژی با کمک های اجتماعی هدفمند بر اساس یک برنامه توسعه اقتصادی ۵ ساله است.

کمک های اجتماعی، در آمریکا بطور سرانه برای هر ماه ۸۰ دلار است. با اجرای حذف (کاهش) یارانه ها، مخارجی مثل گاز و برق به بیش از ۵ برابر افزایش یافت. این مسئله برای خانوارهای ایرانی معضلی بزرگ بوجود آورد و هزینه ها را به شدت افزایش داد. از سوی دیگر کمک های اجتماعی با افزایش هزینه های ناشی از حذف یارانه ها برابری نمی کند.

حذف یارانه ها در مورد بعضی از مواد غذایی اخیرا اعمال شده است. با کاهش بیشتر یارانه ها در ۴ تا ۵ سال آینده، مدیریت بودجه خانواده مورد توجه بیشتری قرار می گیرد و ایرانیان مجبور به ذخیره انرژی خواهند بود. برای افردی با درآمد متوسط رو به پایین، خریدهای بودجه بندی شده اجتناب ناپذیر است.

مصرف کنندگان ایرانی نسبت به قیمت بسیار حساس اند. گروه های با سطح درآمد متوسط و پایین هنگام خرید به دنبال محصولات با مقرون به صرفه تر هستند.

قیمت های افزایش یافته گاز و برق که ۳ تا ۵ برابر شده اند، به ایرانیان این مطلب را القا کرد که باید در مصرف انرژی صرفه جویی کنند. عده ای برای جلوگیری از هدر رفتن گرما در زمستان از شیشه های دوجداره استفاده می کنند.

حذف یارانه های سوخت و محدودیت در میزان مصرف سوخت همچنان هزینه حمل و نقل را افزایش خواهد داد. افزایش قیمت در این گروه در سال های گذشته روند ثابتی داشته است و در دوره پیش بینی نیز چنین خواهد بود.

خانواده ها باید میزان چشمگیری از مخارجشان را صرف هزینه های در حال رشد کنند. بنابراین سهم مخارج سایر گروه ها تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. همزمان با رشد طبقه متوسط جامعه نیاز به محرک های امنیت مالی مثل وام و رهن نیز افزایش خواهد یافت.

ایران یک جمعیت عظیم، جوان و مصرف کننده دارد (consumption-hungry) که باعث گسترش بخش ارتباطات می شود. ایرانیان جوان اساس ارتباطات هستند و تمایل دارند تا با آخرین روندهای دنیا پیش روند. سواد کامپیوتر افزایش یافته و اینترنت به صورت همگانی در آمده است.

ایران برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به اینترنت متصل شد و دومین کشور در خاورمیانه بود که این کار را انجام داد. گرچه سطح نفوذ اینترنت نسبتا کم است. به ۸.۲ درصد خانوار در سال ۲۰۰۹ در مقایسه با ۲.۳ درصد خانوار در سال ۲۰۰۴ رسیده است. هر دو سرویس های DIAL UP و با پهنای باند گسترده در دسترسند. اما دومی برای شهرهای اصلی محدود است.

در سال ۲۰۱۰، ۹.۸ درصد خانوارها کامپیوتر و اینترنت داشتند. تعداد ۱۰۰۰ تأمین کننده سرویس اینترنت در ایران وجود دارد. اما قانونا همه آن ها برای پهنای باند به شرکت مخابرات ایران وابسته اند. در صورتی که دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تایید شوند، اجازه داشتن اینترنت با پهنای باند بالا را خواهند داشت. در غیر این صورت بیشتر کاربران اینترنت در ایران از سرویس DIAL UP استفاده می کنند.

در سال ۲۰۰۹ ایران ۲۶.۷ میلیون نفر کابر اینترنت داشت که این تعداد ۳۶ درصد جمعیت است. این تعداد از میانگین خاورمیانه که ۲۶ درصد است، بالاتر می باشد. در سال ۲۰۰۹ تنها ۱۹.۱ درصد کاربران اینترنت در ایران مشترک اینترنت نیز بودند. این امر نشان دهنده اهمیت کافی نت ها و سایر دسترسی های غیر شخصی برای کاربران اینترنت است. فقط در تهران بیش از ۱۵۰۰ کافی نت وجود دارد. اما همه کافی نت ها باید توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ثبت شوند. بر اساس internetworldstats.com در ژوئن ۲۰۱۱ ایران ۳۶.۵ میلیون کاربر اینترنت داشت که این تعداد ۴۶.۹ درصد جمعیت است. ایران با داشتن ۵۰.۳ درصد کاربر در منطقه حائز بالاترین رتبه در خاورمیانه است.

اولین شبکه وایمکس در ایران توسط Laser Telecom در سال ۲۰۰۷ بر اساس یک گواهینامه موقت که ۸۰ درصد تهران را پوشش می داد راه اندازی شد. شبکه Laser Telecom حدودا ۴۰۰۰ مشترک دارد و اساسا سرویس شبکه خصوصی مجازی را برای بانک ها و شرکت های بیمه فراهم می کند. تا سال ۲۰۰۹ شش اپراتور گواهی گسترش شبکه وایمکس را دریافت کردند. تنها مبین نت مجوز گسترش شبکه در سرتاسر کشور را داشت. انتظار می رود که وایمکس مبین نت که از تکنولوژی Huawei استفاده می کند، ۴۸ شهر را با ظرفیت ۵۰۰۰۰۰ مشترک در سال ۲۰۱۰ پوشش دهد. پیش بینی می شود تکنولوژی وایمکس با توجه به فقدان زیرساخت برای پهنای باند ثابت، در ایران موفق باشد.

تکنولوژی Wi-Fi نیز قابل دسترسی است و در فراهم کردن سرویس اینترنت برای مناطق کمی مثل جزیره قشم موفق بوده است. اما به طور کلی Wi-Fi پرهزینه است و بنابراین بطور گسترده در ایران قابل دسترسی نیست. تعداد کمی hotspot در شهرهای اصلی وجود دارد که اکثرا محدود به هتل های لوکس و کافه های گران قیمت هستند. با این حال تعداد این hotspot ها با افزایش تعداد کافه ها، رستوران ها و مکان های عمومی که به دنبال جذب بازدیدکنندگان و مصرف کنندگان جوانی که خواهان اتصال به اینترنت از طریق تلفن های همراه خود هستند، مدام در حال افزایش است.

انتظار می رود استفاده از اینترنت به خصوص اتصال به broadband در طی دوره پیش بینی افزایش یابد. انتظار می رود کامپیوترهای متصل به اینترنت خانوارها از ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۲۶.۵ درصد در سال ۲۰۲۰ برسد. در آینده کامپیوترها در خانواده های بیشتری وجود خواهد داشت. علاوه بر کامپیوترهای شخصی، نوت بوک و لپ تاپ نیز به دلیل راحتی استفاده و عدم نیاز به میز مخصوص در حال رواج اند.

بازاریابان از اینترنت به عنوان ابزار ترفیعی به خصوص زمانی که مصرف کنندگان جوان مدنظر هستند، استفاده می کنند. با نفوذ هرچه بیشتر اتصال به اینترنت پرسرعت از طریق ADSL و وایرلس، ایرانی ها استفاده بیشتری از شبکه و دانلود بیشتر انواع مختلف رسانه می کنند.

تلویزیون های LED و LCD و سیستم های سرگرمی با اتصال به اینترنت با برندهایی مثل Sony ، Samsungو LG در سال جاری مطلوب تر خواهند شد.

اگرچه ایران سابقه طولانی در استفاده از ابزارهای تبلیغاتی دارد، این صنعت همچنان جوان و نابالغ است. در طی دو سال اخیر در کنار رشد اقتصادی و ظهور و تقویت برندهای ایرانی مثل برندهای خارجی که وارد بازار می شوند، رسانه و تبلیغات اهمیت و رشد سریعی پیدا کرده است. بیشتر شرکت ها و تولید کننده ها به تبلیغات به عنوان ابزاری جهت جذب و نگهداشتن مشتریان و برآورده کردن نیازهای آنها روی آورده اند.

رسانه های چاپی در ایران بسیار رایج هستند. تعداد روزنامه ها، ژورنال ها و مجلات روز به روز در حال افزایش است. علاوه بر آن شمار بروشور تبلیغاتی که پر از تبلیغات رنگی از کافه ها، رستوران ها و خرده فروشی ها در زمینه های مختلف هستند، بسیار زیاد است. هزینه یک صفحه تبلیغ به راحتی به ۶۰۰۰ دلار آمریکا برای صفحات گلاسه در مجلات می رسد.

مجلاتی مثل زندگی ایده آل و زندگی ایرانی در میان اکثر ایرانیان رایج است. این مجلات پر از انواع مختلف تبلیغات هستند و در هر شماره حدود ۵۰۰۰۰ نسخه چاپ می کند. مجلات آشپزی نیز بسیار رایج هستند. به خصوص هنر آشپزی که تقریبا ۱۱۰۰۰۰ نسخه در هر ماه به چاپ می رساند.

بازاریابان تمایل به جذب مشتری از طریق نمایش جذاب محصولات در فروشگاه ها و محل فروش دارند. ثابت شده که سمپلینگ محصولات در سوپرمارکت ها و مراکز خرید در جذب مشتریان موفق است. برنامه های وفاداری مشتری هنوز در ایران جدید هستند اما تعداد روز افزونی از فروشگاه ها و خرده فروشان از کارت های عضویت و برنامه های وفاداری برای نگه داشتن مشتریانشان استفاده می کنند.

جمعیت جوان ایرانی هر روز از برندها آگاهی بیشتری کسب می کنند. رسانه های جهانی مثل اینترنت و ماهواره منجر به افزایش آگاهی از برند شده اند. صنعت تبلیغات با افزایش تمایل شرکت ها به جذب مشتریان جدید از طریق ابزار مختلف تبلیغاتی، رشد خواهد کرد.
همچنان که نفوذ اینترنت و قابلیت اتصال به آن در ایران افزایش می یابد، تجارت الکترونیکی از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد. تعداد فروشگاه های اینترنتی در حال افزایش است. بازاریابان با استفاده ازاینترنت و به خصوص سایتهای اجتماعی مثل فیس بوک سعی در ایجاد ارتباط با مشتریان جوان دارند.

از طرف دیگر، مشتریان محصولاتی که به صورت آنلاین، یا زبانی قبل از خرید تبلیغ شده اند را می خرند و قبل از خرید محصولات را باهم مقایسه می کنند. اگر که مسافرت خارجی در میان قشر متوسط و جوان ایران افزایش یابد، آنها با برندهای بین المللی آشناتر شده و توسط رسانه های بین المللی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. آن ها به دنبال محصولات و خدمات مشابه در در ایران خواهند بود. قشر مرفه تهرانی که اصولا در شمال شهر سکونت دارند، تعیین کننده روند در ایران هستند. با داشتن بالاترین سطوح درآمدها و مخارج، ساکنین تهرانی هدف اصلی برای بازاریابان خواهند بود. تبلیغات و فعالیت های بازاریابی در شمال تهران که بیلبوردها و پوسترها در خیابان نمایش داده می شوند و دکور مغازه ها پر از محصولات مارکه است، مشهودترند.

بخش بندی مصرف کنندگان:

کودکان و نوزادان

در سال ۲۰۱۰، ۴ میلیون کودک و نوزاد در ایران وجود داشت که از رشد کند ۴ درصدی در طی دوره بررسی برخوردار بودند. انتظار می رود که تعداد نوزادان و کودکان در طی دوره پیش بینی به ۳.۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ برسد.

نرخ باروری در سال ۲۰۰۳ یایین تر از نرخ جانشینی(۲.۱ تولد برای هر خانم) آمد و برای هر خانم به ۱.۸ تولد در سال ۲۰۱۰ رسید. سازمان ملل متحد اعلام کرده که ایران سریع ترین رشد منفی در باروری را داشته است. این کاهش به دلیل افزایش دسترسی به راه های جلوگیری از بارداری است که ناشی از اجرای برنامه ملی تنظیم خانواده و افزایش سطح اطلاعات خانم ها از سن زایمان می باشد.

نرخ باروری در مناطق مختلف ایران متفاوت است. طبقات بالایی و میانی ایرانی در مناطق شهری تمایل به داشتن حداکثر دو فرزند دارند، درحالی که این تعداد در خانواده های روستایی می تواند بیشتر باشد. نرخ باروری در مناطق روستایی در یک نسل ( تقریبا ۳۰ سال ) به سرعت افت کرد. خانم های ایرانی روستایی تمایل به داشتن دو فرزند به جای هشت فرزند دارند.

در ایران یک انفجار جمعیتی در رده سنی کودکان در سال های ۱۹۸۰ وجود داشته است. این امر به دلیل فعالیت گسترده رهبران مذهبی در زمینه ترغیب خانواده ها به داشتن فرزند بیشتر به منظور ایجاد نیروی قوی علیه غرب است. تعداد زاد و ولد در دهه ۱۹۹۰، پس از مقابله دولت با معضل افزایش جمعیت با اجرای فعالیت های کنترل جمعیت به صورت گسترده در سراسر کشور، کاهش یافت.

در سال های دهه ۲۰۰۰ میلادی، جمعیت انبوه کودکان دهه ۱۹۸۰ به سن بچه دار شدن رسیده اند و در نتیجه افزایش ناگهانی زاد و ولد را در پی داشت. دولت از اجرای برنامه های انگیزشی تنظیم خانواده حمایت می کند و زوج های جوان نیاز دارند تا تحت آموزش های قبل از ازدواج قرار گیرند. همه شیوه های پیشگیری از بارداری در دسترس است و یک کارخانه دولتی تولید کاندوم نیز در ایران سال هاست که مشغول به فعالیت است.

کودکان در فرهنگ ایران از اهمیت بسزایی برخوردارند و خانواده ها سرمایه گذاری سنگینی برای پرورش کودکانشان متحمل شده و حتی از نیازهای خود در صورت لزوم چشم پوشی می کنند. در ازای آن والدین انتظار دارند تا فرزندانشان به هنگام کهنسالی از آنان حمایت کنند.

والدین جوان در ماه های اول زایمان وابسته به کمک والدین خود و سایر اعضای خانواده هستند. بسیاری از پدر بزرگ و مادربزرگ ها از نوه هایشان هنگامی که پدر و مادر سر کار می روند، مراقبت می کنند. اگرچه تعداد مراکز نگهداری از کودکان در حال افزایش است، اما والدین ترجیح می دهند که از این تسهیلات زمانی استفاده کنند که فرزندانشان بیشتر از ۳ سال سن دارند. هزینه این مراکز نیز سبب می شود والدین کودک خود را نزد پدربزرگ و مادربزرگ بگذارند.

عموما والدین تمایل دارند تا هزینه کمی صرف نوزادشان کنند. از طرف دیگر، تولد نوزاد به نشانه شادی توسط خانواده اش جشن گرفته می شود. در نتیجه آن ها باید سخاوتمندانه تر خرج کنند.

قبل از تولد نوزاد، والدین مادر تمام وسایل ، لباس و لوازم ضروری کودک را به او می دهند. سیسمونی شامل کلیه لوازم ضروری اتاق کودک است، مثل تخت، کالسکه، بطری، پتو و لباس. رسم خرید سیسمونی همچنان در ایران وجود دارد. هنگام خرید برای سیسمونی، مادر اصولا اظهار نظر می کند. چیدمان اتاق کودک اصولا توسط مادر و نزدیکانش انجام می شود. کادوهای مرسوم برای تولد کودک پول، سکه طلا و لباس کودک است.

طیف وسیعی از محصولات مربوط به کودکان برای مصرف کنندگان با همه سطوح درآمدی وجود دارد. اما در میان برندهای خارجی تعداد زیادی برند که همه محصولات نگهداری از کودکان را ارائه دهد وجود ندارد.همزمان با افزایش سطح تحصیل مادران، تمایل آن ها به هزینه کردن برای محصولات مراقبت از کودکان افزایش می یابد. داروخانه ها اصلی ترین کانال پخش محصولات مراقبت از کودکان هستند.

کمپین های ملی تغذیه با شیر مادر را تا سن دو سالگی تروج می دهند و فواید فراوان آن را متذکر می شوند. با این حال طبقات بالای زنان شهرنشین به خصوص کارمندان تمایل به استفاده از شیر خشک دارند. استفاده از پوشاک نیز به دلیل بهداشت، قابلیت دسترسی، استفاده آسان در مقایسه با نوع قابل شستشوی سنتی آن رایج تر از سطح انتظار شده است. معروف ترین برندهای پوشک در ایران پنبه ریز و مای بی بی هستند. فروش محصولات نگهداری از کودکان در سال ۲۰۱۰ در مقایسه با سال ۲۰۰۹، ۲۴.۶% رشد داشته است. غذای آماده کودکان رایج نیست و معمولا در منزل با مواد تازه تهیه می شود.

کودک

در سال ۲۰۱۰ ایران ۷.۴ میلیون کودک در سنین بین ۳ و ۸ سال داشت. این یک رشد ۱۵.۶ درصدی در طی دوره تحقیق را نشان می دهد که نتیجه افزایش تعداد زاد و ولد در سال های دهه ۲۰۰۰ است. زمانی که کودکان دهه ۱۹۸۰ به سن زایمان می رسند. انتظار می رود که جمعیت این گروه تا ۴.۹ درصد در طی دوره پیش بینی رشد کند و به ۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ برسد.

کودکان غالبا مرکز توجه خانواده های ایرانی به خصوص در طبقات بالایی و میانی جامعه هستند. کودکان در تصمیم گیری برای خرید اسباب بازی، لباس و میان وعده اظهارنظر می کنند. کودکان رفتن به مهد را در سن ۳ سالگی شروع می کنند و رفتن به پیش دبستانی هم اجباری است. آن ها از ۶ سالگی به مدرسه می روند.

مهد و پیش دبستانی به صورت مختلط است اما در دبستان تفکیک جنسیتی است. مهد و پیش دبستانی درس های گوناگونی مثل هنر، زبان و ورزش ارائه می دهند. در مهد کودک های مدرن ۲ یا ۳ زیان بطور همزمان آموزش داده می شود. شهریه این مهدها بسیار بالاست اما قشر مرفه ایرانی آن را پذیرفته اند.

هزینه برای کودکان در حال افزایش است. در ایران از آنجایی که والدین به خصوص در طبقات بالایی و میانی جامعه، فرزندان کمی دارند، هزینه بیشتری صرف رفاه و تحصیل فرززندانشان می کنند. درحالیکه خانواده ها فرزندانشان را به مدارس عیر انتفاعی که شهریه بالایی دارند می فرستند، سایر خانواده ها مدارس دولتی را که رایگان هستند و یا شهریه پایین دارند، انتخاب می کنند.

تقاضا برای لوازم التحریر و غذای بسته بندی شده در این گروه سنی بالاست. نوشیدنی، شیرینی، آدامس و اسنک بسته بندی شده بسیار رایج بوده و بطور گسترده برای کودکان تبلیغ می شوند.

مینو یکی از قدیمی ترین تولید کنندگان شیرینی و اسنک در ایران است. چی توز،برند معروف چیپس و اسنک پنیری متعلق به گروه دیناست. این برندها طیف وسیعی از اسنک های با کیفیت بالا ارائه می دهند و اخیرا محصولات کم چرب/کم کلسترول که عادات غذایی سالم را رواج می دهد، وارد بازار کرده است.

نوشیدنی های لبنی بسته بندی شده با طعم میوه نیز در حال ورود به بازار هستند. گروه تولیدکننده فرانسوی به نام Danone با شرکت لبنی سحر فعالیت کرده و نوشیدنی های لبنی و دسر به بازار عرضه می کند.

اسباب بازی ها، به خصوص اسباب بازی های ارزان که در چین تولید می شوند، بطور گسترده ای در مغازه ها، کتابفروشی ها و حتی سوپرمارکت ها و خوار و بار فروشی ها قابل دسترسی هستند. به عنوان مثال Lucky Box که در دو نوع دخترانه و پسرانه وجود دارد، شامل جعبه ایست که شامل اسباب بازی های کوچک با قیمت ناچیز است. در مدت زمان کوتاهی این محصول در میان کودکان طرفداران زیادی پیدا کرد. والدین تحصیل کرده تر به دنبال بازی های آموزشی برای کودکان، بازیهای کامپیوتری و همچنین بازیهای اینترنتی وبازیهای موبایل هستند.
Play station های سونی و بازیها در خانه های زیادی یافت می شوند. انواع تقلبی بسیاری از بازی ها و نرم افزارها موجود است. برای کودکان مرفه ایرانی داشتن iPod شخصی با تعداد بازی، غیر معمول نیست.

جمعیت رده سنی tweenage در ایران در طی دوره تحقیق تا ۱۵ درصد کاهش یافت و به ۴.۲ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ رسید. این گروه سنی انتظار می رود که رشد ۲۶.۳ درصدی را در طی دوره پیش بینی داشته باشد و به ۵.۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ برسد.

این رشد نتیجه تغییر سن جمعیت کودک در سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ است. معمولا کودکان در این سن در مدرسه هوشیارتر می شوند. در این سن رقابت بر سر داشتن لوازم التحریر گران و آخرین اسباب بازیها و بازیها بالاست. در مدارس لباس فرم اجباريست، اما كفش بصورت فرم نيست. با اين حال بيشتر مدارس پوشيدن كفش رنگي و گران قیمت را ممنوع كرده اند. تعداد زيادي مدرسه غير انتفاعي در ايران وجود دارد.

Tweenager ها غالبا مشغول به تحصيل هستند و اگر در يك خانواده نسبتا مرفه زندگي كنند،‌ توان شركت در كلاس هاي زبان، موسيقي و ورزش بعد از مدرسه را خواهند داشت.

كفش هاي ورزشي بسيار رايج هستند به خصوص با مارك هاي مشهور مثل نايك، آديداس و آل استار. والدين مرفهي كه خواهان فراهم كردن بهترين ها براي فرزندانشان وحفظ ظاهر هستند، به دنبال اين محصولات هستند.

بازي هاي كامپيوتري، در بين پسرها رايج هستند. دختران به عروسك، هنر و لوازم آرايش مو، علاقمندند. ژازل و بازيهاي فكري نيز رايج هستند. تقاضا براي كتاب كودكان، شامل كتاب هاي خارجي ترجمه شده مثل هري پاتر نيز بالاست.

Apple iPod, iPhone و iPad applications در بين ايرانيان مرفه پرطرفدار هستند. بسياري از كودكان در اين گروه سني mp۳ music players شخصي خود را دارند. همچنين ممكن است كامپيوتر شخصي داشته باشند. داشتن موبايل شخصي در اين سن رايج نيست اما به تدريج در بين خانواده هاي مرفه تر در حال افزايش است.

كودكان ساعات زيادي تلويزيون تماشا مي كنند. كودكان الزاما برنامه هاي در نظر گرفته براي رده سن خود را تماشا نمي كنند. بنابراين آنها مجبورند برنامه هايي كه والدينشان مي بينند را تماشا كنند. اين امر مورد انتقاد والدين است، زيرا بسياري از سريال هاي تلويزيوني كه در ماهواره پخش مي شوند، در تضاد با فرهنگ ايراني هستند.

كودكان همراه خود تغذيه به مدرسه مي برند. اين موضوع تقاضا براي اسنك هاي بسته بندي شده و آشاميدني را افزايش مي دهد. اين اسنك ها شامل بيسكوييت، ويفر، شكلات، چيپس سيب زميني و اسنك پنيري بسته بندي شده هستند. مدارس غالبا يك بوفه كوچك دارند كه كودكان مي تونند اسنك،‌ نوشيدني و ساندويچ از آنجا بخرند. مدارس غالبا در ساعت ناهار تعطيل مي شوند و كودكان در خانه ناهار مي خورند. مدارس غيرانتفاعي ساعت كار بالاترو زماني براي ناهار دارند. بعضي از مدارس غذاي گرم ارائه مي دهند و بعضي ديگر تجهيزات براي گرم كردن غذا دارند.

نوجوانان ۱۰ تا ۱۹ سال

جمعيت رده سني ۱۰ تا ۱۹ سال در طي دوره تحقيق تا ۲۹ درصد كاهش يافته و در سال ۲۰۱۰ به ۹.۵ ميليون نفر رسيد. انتظار مي رود اين رقم با كاهش ۵.۵ درصدي به ۸.۴ ميليون در نفر در سال ۲۰۲۰ برسد. در طول سال هاي آخر مدرسه، آن ها بايد مسير تحصيلي خود را مشخص كرده و براي ورود به دانشگاه و امتحان آن كه كنكور ناميده مي شود، آماده شوند.

از ۱۸ سالگي بسياري از دانش آموزان كنكور داده و اگر قبول شوند، وارد دانشگاه مي شوند. بعضي از جوانان در صورت امكان براي ادامه تحصيل به خارج از كشور مي روند. اين امكان در خانواده هايي وجود دارد كه امكان سكونت خارج از كشور را دارند و ممكن است پس از سال ها زندگي در خارج از كشور به ايران مهاجرت كرده باشند.

در سال ۲۰۱۱ دانشگاه هاي ايران اعلام كردند كه ظرفيتشان بيشتر از تقاضايشان است. در نتيجه شانس قبولي در دانشگاه بسيار بالاست. گواهي نامه رانندگي از سن ۱۸ سالگي اعطا مي شود و بيشتر جوانان آمزش رانندگي را از اين سن شروع مي كنند.
پسرهايي كه قصد ادامه تحصيل ندارند، بعد از اخذ ديپلم بايد به خدمت سربازي بروند. علاوه بر تحصيل، جوانان زماني را با دوستان و خانواده مي گذرانند و به سينما، رستوران، شنا و خريد مي روند.

جوانان ايراني نيز مثل ساير جوانان در سراسر دنيا از موسيقي لذت مي برند. Mp۳ player, mp۴ player و ipod به طور گسترده اي در دسترس هستند. زمان زيادي كه جوانان صرف تماشاي تلويزيون و كامپيوتر مي كنند، سبب ايجاد تقاضا براي نرم افزارها و بازي ها شده است.

تعداد كاربران اينترنت در سال هاي دهه ۲۰۰۰ افزايش يافت. پيام هاي فوري مثل Facebook و Twitter بين جوانان بسيار رايج است. اين امر منجر به افزايش تقاضا براي لوازم جانبي كامپيوتر مثل هدفون، وب كم، پرينتر و اسكنر شده است.

استفاده از موبايل به خصوص در اثر ارائه خدمات ايرانسلMTN و خدمات اينترنتي افزايش يافته است. مدل گوشي نشان دهنده موقعيت اجتماعي و قدرت اقتصادي افراد است. گوشي هايي با قابليت و امكانات دوربين و media player براي موزيك و فيلم جذابيت بالايي دارند. Apple iphone مشهورترين گوشي است. آخرين مدل آن چند روز پس از ورود به بازار در ايران يافت مي شود. به دليل محدوديت دسترسي به iTunes و كارت هاي اعتباري، اين application ها در توسط افراد در فروشگاه موبايل و نرم افزار در بسته ها فروخته مي شوند.

رده سني ۲۰ سال

در سال ۲۰۱۰ گروه سني ۲۰ سال با ۱۸.۲ ميليون نفر و با رشد ۹.۷ درصد رشد، بزرگترين گروه سني در ايران هستند. اين عدد با نرخ ۳۱.۸ درصد كاهش يافته و در سال ۲۰۲۰ به ۱۲.۴ ميليون نفر مي رسد. اين جمعيت قابل توجه نتيجه نرخ بالاي زاد و ولد در اوايل دهه ۱۹۸۰، پس از انقلاب اسلامي و شروع جنگ ايران- عراق است.

در سال ۲۰۲۰ اين گروه به سن ۴۰ تا ۴۶ سال مي رسند و با ۲۳ ميليون نفر بزرگترين گروه سني خواهند بود. در شرايط اقتصادي مبهم كنوني تعداد زياد جوانان بيكار معضلي بزرگ است. نرخ بيكاري در سال ۲۰۱۰، ۱۴۰۶درصد بود.

اين رده سني، سالهايي است كه جوانان در ايران بالغ مي شوند و به دنبال كار و استقلال مالي هستند. در خانواده هاي مرفه تر و به خصوص دختران ديرتر مستقل شده و بيشتر به دنبال ادامه تحصيل هستند. ازدواج نيز در اين رده سني بسيار رايج است. جوانان مجرد تا هنگام ازدواج با والدينشان زندگي مي كنند. به طور كلي هزينه هاي اصلي اين رده سني براي تحصيل و ازدواج است.

در اين سن افراد اجتماعي و مستقل مي شوند. اجتماعي شدن در رستوران ها و كافه ها انجام مي شود. جواناني كه خواهان رفتن به خارج از كشور هستند در اين زمينه سرمايه گذاري كرده و براي ايجاد رزومه قوي و اخذ پذيرش از دانشگاه ها و اداره مهاجرت تلاش مي كنند.

ظاهر در اين رده سني در ايران بسيار مهم بوده و جوانان ايراني براي بهداشت، آرايش، پوشاك و لباس هزينه بسياري مي پردازند. مصرف سيگار و مواد مخدر رايج شده و تبديل به معضل بزرگي براي ايران شده است.

زوج هاي جوان نياز به اسباب و لوازم خانگي و الكتريكي دارند. هزينه جشن ازدواج در ايران بالاست. در مناطق روستايي ايران ميانگين سن ازدواج پايين تر و جشن هاي ازدواج سنتي تر و كم هزينه تر هستند.

زنان جوان تمايل دارند به جاي صرف وقت زياد براي تهيه غذاهاي سنتي از غذاهاي بسته بندي، فريزري و يا غذاهاي آماده استفاده كنند. زوج هاي جوان و آنهايي كه بچه دارند،‌ كمتر به مسافرت مي روند زيرا درگير هزينه هاي خانواده و اجاره و رهن خانه هستند.
ورزش هايي مثل بدنسازي، شنا و اسكي در ميان اين گروه سني رواج دارد. مردهاي جوان به بدنسازي علاقه زيادي نشان داده اند. اين امر موجب افزايش تقاضا براي موادي مثل پودر پروتئين و دستگاههاي ورزشي مثل تردميل براي خانه ها شده است. زنان جوان كه به دنبال تناسب اندام هستند، به ورزش و رژيم روي آورده اند. در نتيجه لباس و كفش ورزشي پرطرفدار شده است.

رده سني ۳۰ سال

جمعيت رده سني ۳۰ سال در ايران در سال ۲۰۱۰ با ۱۶.۶ درصد رشد ۱۱.۹ ميليون نفر بود. انتظار مي رود اين جمعيت تا ۴۲.۵ درصد در طي دوره پيش بيني رشد كرده و به ۱۷.۹ ميليون نفر تا سال ۲۰۲۰ برسد.

به دليل تمايل جوانان ايراني به ازدواج در نزديكي ۳۰ سالگي، در رده سني ۳۰ سال اصولا خانواده هاي جوان با فرزندان نوزاد و يا نوجوان خواهيم داشت. بيكاري در اين گروه سني كمتر است و در نتيجه قدرت مصرفشان نسبت به گروه سني رده ۲۰ سال بيشتر است.

هزينه اجاره و رهن و نگهداري از كودك اصلي ترين هزينه براي اين گروه هستند. مهماني هاي شام خانوادگي و بيرون غذا خوردن در تعطيلات بسيار رايج است. در اين گروه مسافرتهاي داخلي در تعطيلات و در صورت توانايي تورهاي خارجي از طرفداران بالايي برخوردار است.

افراد در اين گروه سني رتبه دوم در مهاجرت به خارج از كشور را دارند. بسياري از جوانان ايراني پس از چند سال كار و تجربه تصميم به مهاجرت مي گيرند. كشورهايي مثل استراليا و كانادا كه به شاغلين با تجربه پذيرش مي دهند، هدف جوانان ايراني براي مهاجرت هستند.
تأثیر

اين گروه سني بيشتر زمان خود را در محل كار و يا در خانه صرف خانواده مي كنند. اصولا خانم ها خريد مي كنند و محصولات با مصرف راحت را ترجيح مي دهند. تقاضا براي ميوه بسته بندي و منجمد در ميان زنان به دليل كاهش زمان طبخ غذا در حال افزايش است. خريد از سوپرماركتها و هايپراستارها به دليل امكان انجام انواع خريدها در يك جا رايج است.

بيشتر درآمد خانواده صرف لوازم مورد نياز خانواده و مسافرت مي شود. خانواده ها ممكن است به مسافرت هاي كوچك داخلي، ‌به درياي خزر يا شهرهاي مذهبي، به خصوص در طول تعطيلات سال نو بروند. براي كساني كه توان مالي بهتري دارند، مسافرت خارجي نيز رايج است. كشورهايي كه معمولا از ايران به آن ها سفر مي شود عبارتند از دبي، تايلند، تركيه، مالزي و سنگاپور. گرفتن ويزا براي اين كشورها يا لازم نيست و يا ساده است.

تماشاي تلويزيون توسط خانواده ها سبب ايجاد تقاضا براي تلويزيون هاي LCD و DVD player شده است. حمل و نقل براي اين گروه به دليل داشتن فرزند و نياز به اتومبيل براي بردن آن ها به مدرسه، همچنين رفتن به محل كار و انجام خريد هفتگي مهم است.

ميانسالان

گروه سني ميانسال در سال ۲۰۱۰ با ۱۶.۸ درصد رشد، ۱۶.۲ ميليون نفر بود. انتظار مي رود اين جمعيت با ۳۶.۳ درصد رشد به ۲۲.۹ ميليون نفر در سال ۲۰۲۰ رسيده و بزرگترين گروه سني در آن سال را تشكيل دهند. اين جمعيت بيشترين سطح درآمد و توان خريد در ايران را دارد. اين گروه فرزندان نوجوان و يا جواني دارند كه نياز به حمايت مالي به خصوص براي تحصيلات و ازدواج دارند.

مردم در رده ۵۰ سال پدربزرگ و مادربزرگ مي شوند و زماني را صرف نگهداري از نوه هايشان مي كنند. معمولا اين گروه نسبت به ساير گروه ها بيشترين مقدار پول را خرج مي كنند. اين گروه سني بيشترين توان مالي براي خريد خانه جديد، لوازم خانگي يا مسافرت خارجي را دارند. مردها در اين رده سني تمايل به كار دارند درحالي كه خانمهاي اين گروه سني تمايل كمتری به كار دارند.

ميانسالان ايراني هزينه هايي صرف تحصيل و جشن ازدواج و جهيزيه فرزندانشان مي كنند. آن ها همچنين هنگام خريد خانه يا ماشين توسط فرزندانشان از آن ها حمايت مي كنند.

بالغين طبقه مياني جامعه معمولا در بخش دولتي كار مي كنند. بعضي به صورت پاره وقت كار مي كنند. وكلا، فيزيكدانان و مهندسين سبك زندگي مجلل تري دارند. بازرگاني و تجارت رايج است اما به دليل تحريم ها، روز به روز چالش برانگيزتر مي شود.

اين گروه بر خريدهايي مثل خانه، ماشين و زمين تمركز بيشتري داشته و كمتر هزينه صرف خريد لباس و لوازم مد روز مي كنند. از آنجايي كه ايرانيان خانه هاي پدري خود را تخريب كرده و آن ها را با آپارتمان ها و بلوك ها جهت اجاره يا فروش براي كسب سود جايگزين مي كنند، بازار املاك وابسته به اين گروه است.

شركت هاي رسانه اي شروع به ارائه برنامه هاي دوبله شده فارسي براي پر كردن اوقات فراغت اين گروه سني كرده اند.

جمعيت مسن تر

در سال ۲۰۱۰ ايران ۳.۶ ميليون نفر جمعيت بالاي ۶۵ سال داشت. تا سال ۲۰۲۰ اين عدد با ۳۶.۳ درصد رشد به ۵ ميليون نفر خواهد رسيد. زنان در ايران به دليل استرس كاري كمتر، مصرف كمتر مواد مخدر و سبك زندگي سالم تر طول عمر بيشتري دارند. افراد مسن زمان خود را صرف تماشاي تلويزيون و لذت از بودن با نوه ها و اعضاي خانواده مي كنند.

افراد مسن طبقه اجتماعي بالا در ايران فرزنداني دارند كه در خارج از كشور دارند و ممكن است آن ها را هر دو سال يك بار ببينند. آنها نسبت به سلامتشان حساس تر بوده و خواهان محصولات بهداشتي OTC و مكمل هاي رژيمي هستند.

افراد مسن تمايل دارند تا در خانه بمانند و فرزندان و نوه هايشان از آن ها مراقبت كنند. آسایشگاه های سالمندان در ايران فعاليت مي كنند. بعضي دولتی هستند درحالي كه بقيه برمبناي خيريه يا خصوصي عمل مي كنند. در فرهنگ ايران فرستادن والدين سالخورده به خانه سالمندان قابل قبول نيست.خانه سالمندان براي افراد مسني است كه فاميل يا آشنايي ندارند كه از آن ها مراقبت كنند. اما با زندگي هاي پرمشغله نسل جوان كه زن و مرد هر دو كار مي كنند مراقبت ار سالمندان بار سنگيني است. بيشتر مردم درصورتيكه توان داشته باشند براي مراقبت از سالخوردگان پرستار استخدام مي كنند. اين پرستاران اصولا دانشجويان يا اشخاص كم درآمد هستند كه به پول بيشتري احتياج دارند.

با افزايش سن افراد نياز به خدمات پزشكي و پرستاري در منزل افزايش مي يابد. مراكز درماني بطور خصوصي فعاليت كرده و خدمات پزشكي مثل اورژانس و فيزيوتراپي را ارائه مي دهند.

در شهرهاي اصلي افراد مسن اصولا به پارك رفته و زمانشان را صرف صحبت با يكديگر مي كنند. زنان مسن به نگهداري از كودكان در خانه كمك كرده و غذا آماده مي كنند. مطالعه و تماشاي تلويزيون نيز رايج است.”

منبع:http://jahannews.com/v