شاهنده

عنوان:  انواع واشکال شایعه و تبعات آن

نویسندگان: 1- قنبر گلپرست[1]،  حبیبه شاهنده[2]،

 [1] - کارشناس ارشد علوم تربیتی-
[2] - استاد و مدیر حوزه علمیه الزهراء(س) خلخال

چکیده

شایعه نوعی عقیده یا باور است که از دو ویژگی عمده برخوردار است. شیع” واژه ای است عربی به معنی رواج یافتن و منتشر شدن که واژگان شیوع و شایعه از آن مشتق شده اند طبق تعریف لغت نامه دهخدا “شایعه در تداول امروز، خبرهای بی اساسی است.  امروزه شایعه، دراشکال و صورتهای مختلفی ظاهر می شود و شایعه پراکنان از طریق آن نیازهای خود را رفع و به مقاصد خود می رسند. هدف از نگارش این مقاله هم تعریف و ماهیت شایعه و معرفی انواع و اشکال شایعه می باشد که با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و از طرق جمع آوری اطلاعات از اینترنت، کتابخانه، مقاله،نشریه و نمایه به اهداف خود رسیده است. دراین مقاله تعریف، انواع و اشکال شایعه از جنبه های مختلفی از جمله موضوع، زمان، موقعیت، مورد بررسی، شناسایی و تبین قرار گرفته و در آخر به این نتیجه رسیده است که برای مقابله با شایعه باید ماهیت و تعریف آن راشناخت و با توجه به ماهیت آن انواع و اشکال شایعه را شناسای و برای مقابله با آن برنامه ریزی و راهکارهای لازم و مقتضی را اعمال نمود و به این طریق راه نفوذ و هر گونه شایعه پراکنی را بست.   

کلید واژه: شایعه- شایعه پراکنی-  انواع شایعه-  تبعات   

   طرح مسئله

  انسان،موجودی اجتماعی است و به حکم سرشت خویش، ناگزیر از ایجاد ارتباط با دیگران است. تبادل اندیشه و دریافت اطلاعات، از اساسی ترین انگیزه های ارتباط افراد با یکدیگر است. در جریان این ارتباط و تعامل اجتماعی، بخش قابل توجهی از گفته ها و شنیده های روزانه انسان ها را شایعات یا خبرهای ساختگی تشکیل می دهند. شایعه قدیمی ترین نوع رسانه گروهی است. پیش از آن که نوشتار ابداع شود، گفتار، تنها شیوه ارتباط بود و  شایعه خبر را منتقل می کرد، کسانی را خوشایند و برخی را بدنام می ساخت و جار و جنجال و حتی جنگ به راه می انداخت امروزه نیز، به رغم ظهور روزنامه، رادیو، و تحول عظیم رسانه های سمعی و بصری، شایعات خاموش نشده است و عموم مردم کماکان برخی خبرها را دهان به دهان منتقل می کنند(کاپفر، 1380:ص15).  

  امروزه شروع شایعه پردازی را می توان  در انتخابات  رئیس جمهور و یا نمایندگان مردم،اغلب کشورها اشاره کرد که رقیبان  هر دوره  برای پیروزی بر یکدیگر، بر هم دیگر شایعه پراکنی می کنند. امروزه دستگاه های جاسوسی و تبلیغاتی بیگانه با دستکاری عقاید که عمدتاً متکی به ابزار رسانه ای است (آنچه در حوادث پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری شکل گرفت می تواند دلیلی بر این گفته تلقی گردد) حجم وسیعی از شایعات را به منظور تأثیر بر افکار عمومی پردازش نموده اند.  (خبرگزاری فارس ( www.farsnews.com. سئوالی که که می تواند در این مقاله بررسی نمود و به آن جواب پیدا نمود این است که شایعه چیست؟ و انواع و اشکال آ کدامند؟ در مورد شایعه، اهداف و ماهیت، انگیزه شایعه و انواع آن، پژوهشهای مختلفی در داخل و خارج کشور صورت پذیرفته است که از جمله الپورت و پستمن با پژوهش های انجام یافته خود در سال ۱۹۴۲ دریافتند که شایعات زمان جنگ و بحران های اجتماعی عمدتا رویاپردازانه، تفرقه افکنانه، خصومت آمیز و هراس انگیز بوده اند حمید مکارم در مقاله خود با عنوان “شایعه سازی و راه مقابله با آن” شایعه را خبر یا اطلاع غیر موثق که مبتنی بر مشهورات و یا قول اجماع است، بیان نموده و پیشگیر و درمان را به عنوان راه مقابله با آن ذکر نموده است. فرهاد گوهر زاد، در مقاله خو با عنوان، ” انواع شایعه” شایعه خزنده، خشونت بار، فروشونده، را انواع و اشکال شایعه ذکر کرده و ایجاد مسئولیت ذهنی برای مردم، ابهام زدایی از اخبار و حقایق و… را به عنوان راه مقابله با آن بیان نموده است.

  شایعه انواع و اشکال گوناگونی دارد و و از طرف کشورهای غرب و دیگر کشورها چه امروزه و چه در گذشته، چهت شایعه پراکنی در داخل دیگر کشورها و جهت رسیدن به اهداف شومشان مورد استفاده قرار می گیرد و اهداف این مقاله هم در این است که شایعه را تعریف کرده و انواع و اشکال آن و مورد بررسی و تبین قرار می دهد از آنجایی که بخش بزرگی از سخنان عادی در اجتماع را شایعه تشکیل می دهد و با اشکال و گونه های مختلف در جامعه خود را نشان می دهد، بنابراین اهمیت  این موضوع هم از آن جهت است که تعریف شایعه انواع و اشکال آن را بررسی و تشریح قرار می دهد. در این مقاله تعریف شایعه، انواع و اشکال شایعه، پرداخته خواهد شد.

 تعریف شایعه:

 تعاریف گوناگونی از شایعه توسط داشنمدان و متخصصان، انجام گرفته است، در این مقاله تنها به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد. شایعات با توجه به ماهیت و قدرت تأثیرگذاری آن می توانند اضطراب اجتماعی را افزایش داده و میزان بهره وری و تولید راکاهش دهند و چرخه اقتصاد را فلج کرده و اعتبار اجتماعی افراد، مؤسسات و کشورها را خدشه دار کنند. بعضاً ممکن است شایعه ای به طور فوق العاده ای قوت یابد و آنچنان در اذهان آحاد مردم رسوخ کند که اطلاعیه ها و توضیحات منابع رسمی دولتی هم به سهولت نتواند آن را تکذیب و از افکار مردم خارج کند. (افروز،۱۳۷۶:ص30).

  فرهنگ عمید (۱۳۳۸) شایعه را به معنای خبری که شیوع پیدا کرده، آورده است. شایعه خبر یا اطلاعات تأیید نشده ای است که مورد توجه گروه یا جمعیت خاصی بوده و برای ایجاد باور نزد دیگران معمولاً از فردی به فرد دیگر به طور شفاهی و بی هیچ گونه اطمینان و دلیل و مدرک کافی انتقال می یابد. به عبارت دیگر شایعه طرح و شیوع خبر یا ادعایی است که همواره هاله ای از شک و تردید آن را پوشانده است. شایعه خط باریکی را بین واقعیت و سراب ترسیم می کند (همان، 1376.(  به نظر آلپورت و پستمن، شایعه موضوع خاصی است که برای باور همگان مطرح می شود و از فردی به فرد دیگری منتقل می گردد و معمولاً این انتقال شفاهی است، بی آنکه شواهد مطمئنی در میان باشد. به گفته نپ شایعه موضوعی است که برای باور همگان مطرح می شود، بی آنکه به طور رسمی تأیید شود. به زبان پیترسون و گیست، شایعه شرح یا توضیح تأیید نشده ای است که درباره شی، حادثه، یا مسئله خاصی که مورد توجه و نگرانی عموم است. از فردی به فرد دیگری انتقال می یابد. (دبستانی،1372:ص45).

 انواع واشکال شایعه

  دسته‌بندی‌های متعددی در مورد شایعات به عمل آمده است شایعات را براساس معیارهای گوناگونی، نظیر معیار زمان، موضوع، انگیزه انتشار و نظایر آن، نیز می‌توان دسته بندی کرد. میچل سن و مولی (2000)، شایعات  رااز نظر موضوعی  به 4 دسته تقسیم کرده‌اند:

1- شایعات رویارویی(توهم انگیز): بسیاری از شایعات به دلیل اضطراب عامه مردم به سرعت گسترش یافته و منتشر می شوند و در گوشه و کنار به گوش می رسند. مردم معمولاً از چیزهای مشابهی می ترسند و به همین علت آمادگی پذیرش، باور و بازگو کردن شایعات مربوط به آنها را دارند. شایعات توهم انگیز یا وهمی که بر اساس خوف، بیم و وحشت مردم رواج می یابند و در ایجاد آنها میل و رغبت، جایگاهی ندارد.(ساعتچی،1387:ص56).

 این گونه شایعات براساس یک یا چند آرزو و یا حتی امیدواهی شکل می گیرند و باعث می شوند مردم احساس شادمانی بیشتری کنند و نسبت به آینده امیدوارتر شوند. این نوع شایعات بیان کننده آرزوها، امیدها و رؤیاها هستند و از شادمانی و خو ش بینی شایعه پراکنان حکایت دارند. به مردم اطمینان خاطر می بخشند و آینده روشنی را نوید می دهند.  

   2- شايعات شيطاني (خشونت بار): اين نوع، در زمان اضطراب و نگراني مردم، شايع مي شوند و چون مردم در حالت ترس و وحشت بسر مي برند، آماده پذيرش اخبار دروغين هستند. در زمانهاي بحراني، مثل جنگ و قحطي، اين شايعه رواج بيشتري پيدا مي کند. مانند شايعات مربوط به زلزله در تهران در سال 1384، يا شايعه حمله آمريکا در 22 بهمن 2-3  سال اخير که پس از آن کمرنگ مي شود و يا خبر مرگ رهبران دولت ها.(کاپفر،1380:ص56)

3- شایعات سبقت‌جویانه:  این‌گونه شایعات بیانگر تمایل گروهی از افراد جامعه، برای نشان دادن برتری خود است. برای مثال نمایندگان جهت سبقت از رقیبان خود شایعاتی را بر علیه یکدیگر منتشر می کنند و این گونه شایعات، باعث می شود که حقیقت و باطن نمایندگان برای مردم واضح و آشکار نباشد و کسانی را برای مجلس انتخاب کنند که لایق آن نبوده است.

4- شایعات جنسی: دسته دیگری از شایعات به نام شایعات جنسی است. شایعات مبتنی بر انگیزه‌های روان‌شناسی می‌تواند ممزوجی از انگیزه‌های مختلف را دربر گیرد. مثلاً شایعه نسبت دادن تجاوز جنسی وقیحانه به افغان‌ها می‌تواند هم بیان‌گر نفرت و انزجار از آن قوم باشد و هم بیانگر چیرگی انگیزه جنسی در مروجان آن شایعه. یا مثلاً، کسی که از یک نوع نگرانی مبهم یا ترس شدید رنج می‌برد، با متهم کردن کسی که متعلق به قوم دیگری است، به تجاوز جنسی احساس بیم و اضطراب خود را توجیه می‌کند و با هشدار دادن به دیگران، به یک نوع تسلی‌خاطر تصنعی و گذرا، دست می‌یابد. (گنجی،1388).

بايسا  جامعه شناس روس، شايعه را از جهت نوع ظهورو  معیار زمان  بروز اجتماعي آن به انواع ذيل، تقسيم بندی کرده است:

   شایعه خزنده: این نوع شایعات، به آرامی گسترش، و به همراه احساسی مملو از رازداری رواج می‌یابند تا به مرور همه از آن با خبر شوند. در این نوع شایعات می‌توان شایعات غیب‌گویانه، که انواع حوادث مصیبت‌بار را پیش‌بینی می‌کنند، و شایعات خصمانه را نیز جای داد.( آلپورت و پستمن، 1945، ص 184). همچنین شايعاتي هستند که آرام صورت گرفته و جاي خود را باز مي کنند. اين شايعات به صورت درگوشي و پنهاني منتقل مي شوند تا سرانجام همه از آن آگاه شوند. استمرار و تداوم اين شايعات، به تکثير زنجيره بي انتهايي از داستانها به گونه پيوسته در جهت تغذيه و تداوم انتشار شايعات مزبور منجر مي گردد. مثال پخش فيلم خصوصي هنرپيشه زن در سال 1385.

  شايعات شناور يا فروشونده: اين نوع شايعات، در آغاز امر، رواج مي يابند، سپس به عمق فرو مي روند تا هر زمان که شرايط بروز مجدد آنها فراهم شد، مجددا آشکار گردند. اين نوع شايعات بيشتر در زمان جنگ بکار مي روند و همچنين شايعات مربوط به محيط زيست، فضا،… از اين نوع مي باشند. (علیرضای، 1388)

شایعات آتشین: این‌گونه شایعات، همچون آتشی که چوب را می‌سوزانند، به سرعت منتشر می‌شوند و جامعه را در مدتی کوتاه دربر می‌گیرند. شایعات حاوی موضوعات خشونت‌بار، فجایع و مصیبت‌های فراگیر و پیروزی و شکست‌های عظیم در زمان جنگ، در این دسته قرار دارند. از آنجا که این نوع شایعات، مبتنی بر احساسات و عواطف شدید ناشی از دستپاچگی، خشم و یا سرور و شادمانی ناگهانی‌اند که در جوی از هیجان مطرح می‌شوند، غالباً واکنشی نیرومند، در شهروندان را به دنبال دارد. (همان،1388)

شایعات غواص: این نوع شایعات پس از پدید آمدن، دهان به دهان منتقل می‌شوند، سپس مخفی می‌شوند و اصطلاحاً زیر آب می‌روند، ولی زمانی که شرایط مهیا شد، مجدداً سر بر می‌آورند و در جامعه، یا بین گروه خاصی از مردم، رواج پیدا می‌کنند. مثلاً شایعه سمی بودن آب، که عمدتاً در زمان‌های جنگ تکرار می‌شود. این نوع شایعات، به دلایل گوناگونی از جمله نیازها، ترس‌ها، امیدها و کینه‌های انسان‌ که از طریق شایعه برآورده می‌شوند استمرار می یابند . این نوع هیجانات و انگیزش‌ها، در طول نسل‌ها، کمتر دست‌خوش تغییر می‌شوند، به همین سبب شایعه‌ای که در جنگ جهانی دوم، در میان مردم امریکا رواج یافته است، به ناگاه در جنگ نفت نیز از نو سر برمی‌آورد و هیجانات شدیدی در میان مردم امریکا ایجاد کرد(گوهرزاد، 1386).

 شايعات تند و سريع: این نوع شایعات در مقطع زماني کوتاه، گروه وسيعي را در بر مي گيرند و با واکنش سريع مردم روبرو مي شوند. مانند شايعه گران شدن ناگهاني مرغ، شکر، بنزين… که عواقبی مثل نگرانی، دلسردی مردم از دولت، ناامیدی و .. به دنبال می اورد. همچنین  ایرونیگ شایعات را  براساس موضوع   به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند.

1- شایعات وحشت، نفرت و مرگ: این نوع شایعات عمدتاً به هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه و جنگ رواج می‌یابند. همچنین  این‌‌گونه شایعات ریشه در ترس و اضطراب سازندگان و نشر دهندگان آنها دارد. این نوع شایعه ها در موقعیت اضطراب، یعنی زمانی که همه از یک چیز می ترسند، سامان می یابند. مردم به خاطر همین اضطرابی که دارند، پذیرای شایعه می شوند(ساعتچی،1378:ص 183)

2- شایعات حاوی اسراف و خوش‌گذرانی زمامداران: در هنگام گرانی، تورم و کمبود مواد غذایی، به ویژه هنگام وقوع حوادث دردناک، شایعه خوش‌گذرانی و حیف و میل اموال عمومی توسط متولیان امور، به سر زبان‌ها افتاده و به زودی منتشر می‌شود. و ناامیدی مردم و از حکومتها را به دنبال می آورد.

3- دزدی و اختلاس: شایعه دزدی‌های کلان، اغلب در هنگام بحران‌های سیاسی و اجتماعی پدید می‌آید و موجی از نارضایتی عمومی را دامن می‌زند.

4-بی‌کفایتی مدیران: در زمان وقوع بحران، وجود مدیرانی کارآمد و با کفایت، می‌تواند آتش کینه‌ها، ترس‌ها و نفرت‌ها را خاموش و بذر امید و اتحاد و یکپارچگی را، میان بحران‌زدگان ایجاد کند. لیکن، هر نوع قصوری در این زمینه، شکل‌گیری شایعاتی در خصوص مدیران (نظیر بی‌سوادی، کم‌هوشی و دست و پاچلفتی بودن آنان) را در پی خواهد داشت. این شایعات فرایند حل بحران را با مشکل مواجه می‌سازد.

5- احساسات ضددولتی: در بسیاری کشورها، مردم احساسات و دیدگاه‌های ضدحکومتی خود را غیرمستقیم و در قالب طنز و کنایه و شایعه، ابراز می‌دارند.

شایعات را براساس انگیزش‌های روان‌شناختی تقسیم‌بندی کرده‌اند. این تقسیم‌بندی‌ها عمدتاً بر سه نوع شایعه مبتنی است.

6- شایعات هیجانی : شایعاتی اند که باعث تخلیه هیجان عمومی در رابطه با موضوع آن می شوند. ریشه این نوع شایعه، معمولاً در نیاز اجتماعی به بروز هیجانات ناشی از یک موضوع است. شایعه زلزله سال ۱۳۷۷ تهران یکی از ملموس ترین این نوع شایعات است. با آنکه از طریق رسانه های رسمی اطلاعات زیادی را به مردم داده بودند و مردم به درستی مطلع بودند که زمان دقیق هیچ زلزله ای تاکنون به کمک بشر و با علم امروز او پیش بینی شدنی نیست. اما از آنجایی که شایعه وقوع زلزله، هیجان بسیار شدیدی را ایجاد کرده بود، حتی افراد مطلع هم خود به عاملی برای اشاعه شایعه تبدیل شده بودند.( حسین نژاد، 1387، ص33).

7- شایعات ترس‌آور:  شایعاتی نظیر احتمال وقوع مجدد حادثه، پیش‌گویی دیگران در مورد رخدادهای شدید.این گونه شایعات جهت ایجاد ترس و وحشت و نگرانی در جامعه تولید و پخش می‌شوند. مثلا در سال ۱۳۷۰ه-.ش. شایعه‌ای در شهرها و روستاهای دور افتاده هند رواج یافت که: “باندهای خاصی برای ربودن بچه‌ها از خیابانها به وجود آمده است.(گنجی، 1388)

8- شایعات خصمانه: این نوع شایعات را اغلب گروه‌های اپوزیسیون در میان مردم رواج می‌دهند و کینه و نفرت آنان را نسبت به حکومت برمی‌انگیزند.(همان، 1388)

9- شایعات مبتنی بر بی‌کفایتی مدیران: این نوع شایعات دیدگاه‌های مردم را نسبت به مدیران دولتی، دستخوش تغییر می‌سازد، و اعتماد آنان را نسبت به مسئولان حکومتی سلب می‌کنند. (رادان، 1387)

   شایعات سیاسی،تجاری واقتصادی بر اساس موضوع:

  همان‌گونه که تبلیغات را به دو نوع تبلیغات سیاسی و تبلیغات تجاری تقسیم می‌کنند، شایعات را نیز به دو نوع شایعات سیاسی و شایعات تجاری (یا اقتصادی) تقسیم می‌کنند. (رادان ، 1387)

   موضوع شایعات نوع اول، اغلب اشخاص و پدیده‌های سیاسی و حکومتی است. در حالی که شایعات نوع دوم، اغلب متوجه شرکت‌های تجاری و سرمایه‌داران و بنگاه‌های گوناگون اقتصادی است. گاهی این دو نوع شایعه، به ویژه زمانی که علیه بنگاه‌های اقتصادی حکومتی رواج می‌یابند درهم می‌آمیزند. ( الیاسی، 1382، ص68)

کاپفرر، با بررسی‌های خود دریافته است که «هفت زمینه عمده برای شایعات سیاسی وجود دارد که می‌توان آنها را هفت گناه کبیره شایعات تلقی کرد.» (همان،ص 369)

  همچنین شایعه را از نظر موضوع و موقعیت در  انوع زیل تقسم بندی کرده اند

   شایعه - بدبینی: منظور از شایعه ترویج بدبینی و آزار و اذیت نسبت به اشخاص یا گروه‌های محبوب یا مقتدر در جامعه‌است. مثلا: شایعاتی که علیه پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در صدر اسلام منتشر می‌شد و نسبت شاعر بودن به آن حضرت می‌دادند (سوره یاسین: آیه ۶۹.) همچنین شایعه جنگ قدرت در ایران که بارها از سوی دشمنان انقلاب مطرح شده‌است.

شایعه تفرقه‌افکن( خصمانه): این شایعه در جاهای عمومی که افراد همدیگر را می بینند، به صورت نجوا و پچ پچ کردن، رد و بدل می شود. به عنوان مثال وقتی کارکنان یک سازمان در سالن ناهارخوری دور هم جمع می شوند، با زمزمه هایی در مورد وضع نابسامان سازمان و کار خود، گمانه هایی را به یکدیگر انتقال می دهند )زرچی،1377). همچنین این شایعه بر مبنای اصل “تفرقه بیانداز و حکومت کن” یا “فرق تسد” استوار است. و با هدف ایجاد اختلاف در بین فرمانده و سربازان و یا بین دو همسر یاد و طایفه و گروه و امثال آن تولید و پخش می‌شود. (روزنامه کیهان. (

  شایعه فریب: این شایعه همچون پرده‌ای از دود است که برای پنهان‌سازی اهداف واقعی دشمن استفاده می‌شود. مثلا در تاریخ ۸/۶/۱۹۴۱ وزیر تبلیغات آلمان دکتر گوبلز ضمن چاپ مقاله‌ای درخصوص جزیره کریت به طور ضمنی اشاره کرد که ارتش آلمان در ابتدا قصد حمله به انگلستان را دارد و سپس روسیه، در حالی که نقشه اصلی بر مبنای هجوم به مسکو بود!( همان منبع)

   شایعه ناموسی: این شایعه در پی جدایی بین زن و شوهر و هتک حرمت افراد از طریق بدنام کردن یکی از همسران است که به آن قذف گفته می‌شود. مثلا حادثه افک که در آیات ۲۰-۱۰ سوره نور نقل شده‌است در خصوص یکی از این شایعات است. (مکارم، 1371)

شایعه های جدی: بعضی از شایعه ها بقدری جدی هستند که لازم است به محض وقوع، مورد توجه مدیران قرار گیرند. این نوع شایعه ها اغلب به تعامل و روابط انسانی کارکنان آسیب رسانده و موجب پایین آمدن سطح همکاری ها در بخش های موثر یک سازمان و در نتیجه کاهش کارایی ها می شوند. (همان منبع)

شایعات آنلاین:  بررسیها نشان داده است شایعاتی که از طریق اینترنت پخش میشوند همان تاثیری را دارند که از طریق چهره به چهره منتقل میشوند و بهطور دقیق از همان اصول و پارامترها پیروی میکنند. وقتی پای یک شایعه به میان میآید، فرضیه ها بررسی میشوند. نکته منفی شایعات آنلاین این است که در اجتماع مورد نظر امکان بحث فعال و بیان عقاید متفاوت وجود ندارد و در نتیجه مخالفت و از بین رفتن شایعه غیرممکن میشود. در نتیجه شایعات اینترنتی تنها گروههای موافق شایعه وارد عمل شده و نظریات درست و واقعی فرصت ظهور پیدا نمیکنند. (روزنامه سلامت (

 شايعات مذهبي: این نوع بيشتر در بين مردمان مذهبي كه داراي عقايد سنتي مي باشند، رواج مي يابد. خواب ديدن يكي از بزرگان كه چنين وصيتي مي نمايد- ديده شدن فردي كه نماينده امام مهدي است و… این نوع شایعات مردم را از مذهب و هویت خود دور کرده و عواقب خطرناکی برای آینده اسلام به بار خواهد آورد.

   بحث و نتیجه گیری

شایعه و شایعه پراکنی، از جمله موضوعاتی هستند که با گذر زمان و پیشرفت وسایل ارتباطات جمعی و گروهی، جای خود را حفظ کرده است و  در میان مردان هر قومی  گسترش یافته و هر حکومت و مقامی برای رسیدن به اهداف خود  از انواع و اشکال آن استفاده نموده و به مقاصد خود می رسند

اشاعه دادن اخبار بی اساس و شایعات در بین مردم، به هر نحو، امر ناپسند بوده و باعث آسیب های روانی و اجتماعی متعدد می گردد و قران کریم در آیه ۱۹ سوره نور می فرماید: “از کسانی که دوست می دارند زشتی ها در میان اهل ایمان شایع شود، برای آنان در این جهان و آخرت عذابی دردناک خواهد بود و خداوند می داند شما نمیدانید “

از سوی دیگر، یکی از آموزه های اخلاق اسلام این است که هر فرد مسلمانی بکوشد از هر گونه رفتار و کرداری که امکان بدگمانی و ضربه پذیری را برای وی و یا جامعه فرهم می آورد، اجتناب نماید پس با شنیدن هر خبری از منابع ناموثق به صحت آن اعتماد کامل نکنیم و با تعمق، مطالعه و تحقیق به کشف حقیقت ماجرا اقدام کنیم با این کار ضمن آن که خودمان را از خطا رفتن در اطمینان نابجا مصون داشته ایم، چراغ شایعه را ناکام میگذاریم همچنین با باور نکردن برخی شایعات هدفمند و مخرب، در گناه سوء ظن به انسان های دیگر شریک نمیشویم همچنین امام صادق فرمود: “از جمله نشانه حقیقت تو این است که اندازه گفتارت از مرز علم و اطلاع تو تجاوز نکند ” لذا ضرورت ارتقای بینش و آگاهی عمومی که با مطالعات هدفمند از منابع معتبر صورت می پذیرد، بیش از پیش نمایان می شود ، در این مقاله تعریف شایعه، و انواع و اشکال شایعه با توجه به موضوع، زمان و روانشناختی،  بررسی و شناسای و مورد تبین و تشریح قرار گرفت و می توان این گونه نتیجه گرفت که برای مقابله با شایعه باید ماهیت و تعریف آن راشناخت و با توجه به ماهیت آن انواع و اشکال شایعه را شناسای و برای مقابله با آن برنامه ریزی و راهکارهای لازم و مقتضی را اعمال نمود و به این طریق راه نفوذ و شایعه پراکنی را بست. 

منابع

قرآن کریم

- الیاسی، محمدحسین (1382). تأثیر و نقش هیجانات در جنگ روانی. فصلنامه عملیات روانی. شماره 1،

- افروز، غلامعلی (1376). روان‌شناسی شایعه و روش‌های مقابله. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- آل‌پورت، گردن و پستمن، لئو(1374)؛ روان‌شناسی شایعه، تهران، مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامه‌ای صدا و سیمای جمهوی اسلامی ایران، چاپ دوم، 1374

- بروس ، کوئن (1373)،  مبانی جامعه‌شناسی، مترجم: غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران، سمت،

 - حسین‌نژاد، غلامرضا (1387). شایعه و کارکردهای آن در عملیات روانی. فصلنامه عملیات روانی، شماره 8،  

- خبرگزاری فارس ( www.farsnews.com

- دبستانی، ساعد، مترجم (1372)، روان‌شناسی شایعه (تألیف گردان آلپورت و لئو پستمن). تهران: مرک تحقیقات مطالعات و سنجش برنامه‌ای صدا و سیما

- دهخدا، علی اکبر و دیگران(1373)،فرهنک عمید، ویرایش دوم تهران: دانشگاه تهران،

- رادان، احمد رضا(1387)، روشی تأثیر گذار در عملیات روانی،

- روزنامه کیهان ( www.kayhannews.ir

- روزنامه سلامت  www.salamat.ir))

- زرچی)۱۳۷۷)، بررسی تجربی تاثیرات شایعه همایش جنگ روانی  به کوشش حسینی-  

- ساعتچی، محمود(1374)، روانشناسی کار برای مدیران در خانه، مدرسه و سازمان، تهران، انتشارات نشر ویرایش.

- علیرضایی،نرگس  (1388)،  شايعه چيست ؟ نشریه جوان.

- کاپفرر، ژان نوئل (1380). شایعه. تهران: انتشارات شیراز.

 - گنجی، عبدالله(1388)، علل تولید شایعه و انواع آن، نشریه جوان. شماره22

- گوهر زاد، فرهاد(1386)، انواع شایعه، نشریه جوان.

- مکارم، جمید(1371)، شایعه سازی و راههای مقابله با آن، نشریه: درسهایی از مکتب اسلام، شماره 21.

تیر اول: برنامه‌ریزی
بارها کارشناسان مختلف بر تهیه جدول زمان‌بندی برای روز قبل از امتحان تاکید کرده‌اند. اما کمتر دانش‌آموزی پیدا می‌شود که این مساله را جدی بگیرد.

گذشته از مواردی که دانش‌آموز خواندن کل درس را به شب قبل از امتحان موکول می‌‌کند، مواردی هم هستند که مطالب درسی یاد گرفته شده‌. به دلیل زمان‌بندی غلط و دوره ناصحیح در ذهن به هم می‌ریزد و فرد نمی‌تواند در امتحان نمره خوبی بگیرد.

در یک جدول زمان‌بندی صحیح باید دقت کافی به استراحت و تفریح هم داده شود. در چنین برنامه‌ای مواردی که باید روز قبل از امتحان دوره شوند، به دقت نوشته می‌شوند و سپس بر اساس شدت سختی مرتب می‌شوند.

تنها در این صورت است که شما مدت زمان لازم را برای دوباره خوانی هر موضوع در نظر می‌گیرید و می‌توانید زمان‌بندی درستی را انجام دهید. حتی اگر مطلبی بسیار دشوار است و مدت بسیار طولانی برای یادگیری آن مورد نیاز است، می‌توانید از خواندن آن صرف‌نظر کنید و به جای آن مطالب دیگری را که آسان‌تر هستند دوباره خوانی کنید.

با این روش احتمال پاسخ دادن به اکثر سوالات بخش‌های ساده بالاتر می‌رود و شما نمره بالاتری کسب خواهید کرد. بدون آنکه لازم باشد با اضطراب یادگیری و یادآوری نکته‌های دشوار دست و پنجه نرم کنید!

تیر دوم: استراحت
در برنامه‌ریزی برای درس خواندن در روز قبل از امتحان باید فاصله‌های زمانی خاصی برای استراحت کردن در نظر گرفته شود. البته بهتر است فاصله این استراحت‌ها بر اساس سختی یا آسانی مطلب مورد مطالعه تنظیم شود.

اما نکته مهم این است که استراحت کردن نباید با فعالیت‌ها پر سر و صدا همراه باشد. در واقع تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی با صدای بلند به‌جای آرامش باعث حواس‌پرتی شما می‌شوند.
استراحت‌هایی که برای روز قبل از امتحان در نظر گرفته می‌شوند باید هم برای ذهن و هم برای جسم ‌موثر باشد. استراحت صحیح باعث می‌شود که تمرکز شما از دست نرود و در ضمن خستگی خود به عاملی برای تشدید اضطراب‌تان تبدیل نشود.

تیر سوم: خواب‌ راحت
7 ساعت خواب کامل برای فعالیت مناسب بدن امری حیاتی است. در واقع مهم نیست چه ساعتی می‌خوابید یا چه ساعتی از خواب بیدار می‌شوید. مهم این است که وقتی می‌خواهید مطالب درسی را دوره کنید کاملا هوشیار باشید و تمرکز کافی داشته باشید.
سعی کنید یک ساعت قبل از به بستر رفتن دیگر مطالعه نکنید. در ضمن بهتر است به عضلات خود هم استراحت بدهید و فعالیت بدنی شدید هم نکنید. داشتن خواب کافی یکی از مهم‌ترین فاکتورها در کنترل اضطراب قبل از امتحان است.

تیر چهارم:تغذیه سالم
غذاهای مملو از ویتامین و پروتئین همیشه بهترین انتخاب هستند. مصرف میوه و سبزیجات تازه ذهن را فعال نگه می‌دارد و همین مساله باعث یادگیری بهتر و کاهش اضطراب می‌شود. در ضمن بهتر است دور قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار را هم خط بکشید. کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها شما را بیدار نگه می‌دارد ولی قدرت به خاطر آوردن مطالب را از شما می‌گیرند.

تیر پنجم: تمرکز فکری
روز قبل از امتحان هر چیز را که باعث حواس‌پرتی می‌شود کاملا کنار بگذارید. توجه به هر اتفاق بزرگی در اطراف باعث از بین رفتن تمرکز شما می‌شود. وقتی تمرکزی روی درس وجود ندارد اضطراب خود به خود به وجود می‌آید.

تیر ششم: مثبت‌اندیشی
وقت خود را با افرادی بگذرانید که به شما روحیه می‌دهند یا به قولی انرژی مثبتی به شما می‌دهند. اصولا هر وقت فکری منفی به سراغ شما آمد فورا همان فکر را به شکل مثبت تغییر دهید و با صدای بلند برای خود تکرار کنید.
مثلا ممکن است فکرکنید: همه بچه‌ها یک دور کامل درس را خوانده‌اند و به آن مسلط هستند اما من هنوز با کتاب سر و کله می‌زنم. اگر چنین فکری به سراغ‌تان آمد بلافاصله با صدایی رسا بگویید:” من قبلا هم چنین امتحان‌هایی داده‌ام و اکثر مواقع هم نمره خوبی گرفته‌ام.”

تیر هفتم: آرامش
قبل از دوره کردن هر مطلب جدید نفس عمیق بکشید و سعی کنید ذهن خود را از هر فکر دیگری پاک کنید. در ضمن در پایان جدول زمان‌بندی که برای خود تهیه کرده‌اید زمانی را برای قدم زدن در هوای آزاد در نظر بگیرید. این کار باعث می‌شود قبل از امتحان فردا احساس آرامش عمیقی به شما دست دهد.

11 راز موفقیت در کار و زندگی

1 – اهداف‌تان را بنویسید نوشتن هدف یک راز موفقیت در زندگی این است که اهداف‌تان را بنویسید. نوشتن اهداف فقط مربوط به پول و کار نیست. اهداف می‌تواند مربوط به زندگی زناشویی، درس و روابط شما نیز باشد. اولین کاری که صبح انجام می‌دهید، تعیین می‌کند که روزتان چگونه قرار است باشد. ذهن‌تان را جوری برنامه‌ریزی کنید که از همان لحظه‌ی بیدارشدن در شرایطی قوی و توانا باشد؛ با این روش، قطعا یک روز عالی و مفید خواهید داشت. حالا چطور می‌توانید چنین شرایطی را برای خودتان ایجاد کنید؟ با نوشتن اهداف‌تان هر روز صبح. وقتی این کار را کردید، دور مهم‌ترین هدف‌تان خط بکشید؛ هدفی که در درازمدت، بیشترین تاثیر را در زندگی‌تان خواهد گذاشت. حالا از خودتان بپرسید: «امروز چه کارهایی می‌توانم انجام دهم که همه چیز را تغییر دهد و من را به این هدفم نزدیک‌تر کند؟» تمام کارها و اقداماتی را که به ذهن‌تان می‌رسد یادداشت کنید، دور دو مورد از مهم‌ترین‌های‌شان را خط بکشید و شروع کنید. تا زمانی که انجام‌‌شان نداده‌اید متوقف نشوید. این، شیوه‌ای بی‌نهایت موثر و عالی است که همان اول صبح شما را در شرایطی درست و مطلوب قرار می‌دهد. به جای اینکه صبح، سرگردان و خواب‌آلود باشید و نیم ساعت طول بکشد تا بیدار و هشیار شوید، ذهن‌تان را تنظیم می‌کنید تا پربازده و موفق باشد. یک دلیل خوب دیگر برای نوشتن اهداف‌تان این است که با خواندن‌شان احساس خوبی خواهید داشت؛ جوری آنها را بنویسید که انگار همین الان به نتیجه رسیده‌اند. با تکرار هر روزه‌ی این نوشتن و خواندن، خوشفکری و مثبت‌اندیشی شما تضمین خواهد شد و طبق اهداف‌تان عمل خواهید کرد. اهدافی که روی کاغذ نیایند، فقط آرزو هستند و بس! قدرت و نیرویی که در نوشتن اهداف پنهان است شما را به سمت دومین شرط لازم برای موفقیت سوق می‌دهد. ریچارد برانسون می‌گوید: “رؤیاهای خود را دنبال کنید، درگیر زندگی و چیزهای جدیدی شوید که برایتان جالب است. اگر می‌خواهید کار و کسبی به راه بیاندازید، مطمئن شوید که درباره سرگرمی مورد علاقه یا موضوعی باشد که برایتان جذاب است. این‌طوری زندگی بهتری خواهید داشت. هدفتان انجام کاری، صرفاً برای پول درآوردن، نباشد. برانسون برای مجله خود برای افراد و مشاهیر بسیاری نامه فرستاد و بسیاری از آن‌ها دعوت او برای مصاحبه را پذیرفتند. فکر می‌کنم خیلی از افراد ایده‌های خیلی خوبی در ذهن دارند، ولی افراد اندکی می‌روند و واقعاً ایده‌هایشان را اجرا می‌کنند. خیلی افراد هستند که به این فکر می‌کنند که حتماً فرد دیگری قبلاً این کار را کرده، یا هیچ وقت نمی‌توانی پول لازم برای این کار را فراهم کنی و یا اینکه در زندگی نباید خطر کرد. دست آخر کسانی شانس یک زندگی هیجان‌انگیز و پر ارزش را خواهند داشت که می‌گویند همین الان می‌روم و این کار را می‌کنم. 2 – باورهایتان را تقویت کنید باورها را تغییر بده یک رمز موفقیت در زندگی این است که باورهای‌تان را قوی کنید. اگر از افراد موفق بپرسید اولین قاعده‌ی کامیابی‌شان چیست، همه‌شان خواهند گفت: خودشان و کاری که انجام می‌دهند را باور دارند و از ابراز این باور نمی‌ترسند. اگر شما خودتان را قبول نداشته باشید چرا دیگری قبول‌تان داشته باشد؟ وقتی دیگران از شما درباره‌ی اهداف و خواسته‌های‌تان می‌پرسند، از بیان صریح و قاطع آن نهراسید، شاید هم به اهداف بلندتان بخندند و به دیده‌ی تمسخر نگاه‌تان کنند اما شما با تکیه بر باوری که به خودتان دارید نباید اهمیتی به واکنش‌ آنها بدهید. اگر نسبت به خواسته‌های‌تان سُست و نامطمئن باشید، تصمیمات متزلزلی خواهید گرفت که شما را به جایی نمی‌رساند. خلاف جریان پیش بروید و متمایز باشید. گذشته از همه‌ی اینها، چند نفر در دنیای امروز هستند که واقعا زندگی رویایی‌شان را دارند؟ حالا، چند نفر از اینها اگر ازشان بپرسید اهداف‌شان چیست، با جملاتی شبیه «نمی‌دانم» جواب می‌دهند؟ پس با اراده و مصمم باشید و خودتان را باور کنید. مردم بابت اینکه شهامت دارید دنبال رویاهای‌تان بروید به شما احترام خواهند گذاشت. زمانی داستانی شنیدم که در مورد مرد جوانی بود که در یک فروشگاه محصولات ویدیویی کار می‌کرد. او هر روز دو مجله با خود به محل کارش می‌بُرد: یکی مربوط به کارآفرینی بود و دیگری مجله‌ای بود پُر از تصاویر اتومیبل‌های پرسرعت و گرانقیمت. رئیسش از او پرسید که چرا او هر روز این مجله‌ها را با خود می‌آورد و جواب مرد جوان این بود: «من دارم اتومبیلی را که قرار است بخرم انتخاب می‌کنم.» واکنش رئیس، مانند بیشتر آنهایی بود که ذهنی متوسط دارند: او دارد خودش را خسته می‌کند، او هرگز به چنین اتومبیلی نخواهد رسید و در نهایت مایوس و ناامید خواهد شد. مدتی بعد، مرد جوان کارش را در آن فروشگاه رها کرد و به دنبال رویایش رفت. چند سال بعد او به همین فروشگاه برگشت تا یک فیلم ویدیویی را به آنجا برگرداند و سوار همان اتومبیلی بود که در آن مجله انتخابش کرده بود. همان کسانی در آنجا کار می‌کردند که این جوان در گذشته با آنها همکار بود. حالا می‌توانید تصور کنید وقتی او را با همان اتومبیلی دیدند که فکر می‌کردند هرگز صاحبش نخواهد شد، چه قیافه‌هایی داشتند؟ همه‌ی اینها با ایجاد یک سیستم فکری و اعتقادی قدرتمند شروع شد. اولین قدم برای رسیدن به رویاها و خواسته‌ها این است که آنها را باور و تصور کنید. وقتی شما در ذهن‌تان ایمان دارید که هم‌اکنون به اهداف‌تان خواهید رسید، حسی از تحقق و یقین ایجاد می‌شود. این باور و قطعیت شما را به سمت اقدام و عمل پیش می‌برد و وقتی بدانید نتیجه چه خواهد بود، خیلی راحت‌تر می‌توانید اقدامات لازم برای رسیدن به آن نتیجه را انجام دهید. شما مطمئن هستید بدنی را که دوست دارید خواهید داشت. شما مطمئن هستید با خانواده‌ای که آرزویش را دارید در خانه‌ی رویایی‌تان زندگی خواهید کرد. شما مطمئن هستید شغلی که دوست دارید را خواهید داشت و سرمایه‌ای را که باور دارید لایقش هستید به دست خواهید آورد. اگر تصاویر موفقیت‌های‌تان را مدام در ذهن‌تان تکرار و تجسم کنید، راه‌های عصبی جدیدی در مغزتان ایجاد می‌کنید. ذهن‌تان نمی‌تواند فرق بین واقعیت و چیزی را که صرفا تصوراتی قوی و روشن هستند تشخیص دهد. رویاپردازی کنید و آن را باور داشته باشید، تصور کنید هم اکنون به خواسته‌های‌تان رسیده‌اید. اگر رویای‌تان ملکه‌ی ذهن‌تان شود، مطمئن خواهید شد که تنها نتیجه و پیشامد ممکن همین است و تلاش می‌کنید راه‌هایی را پیدا کنید تا به وقوع بپیوندد. 3 – روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید راز رشد و توسعه فردی از خردمندی پرسیدند بهترین سرمایه‌گذاری ممکن که کسی می‌تواند انجام دهد چیست. جوابش کوتاه، ساده و دلنشین بود: «روی خودت سرمایه‌گذاری کن.» نام این خردمند، وارن بافِت (Warren Buffett) است که موفق‌ترین کارآفرین و سرمایه‌گذار دنیا است و بنا به گزارش فوربز (Forbes)، سرمایه‌ای به ارزش ۵۳.۵ میلیارد دلار دارد. استخدام مربی شخصی، عضویت در باشگاه ورزشی، تهیه‌ی غذاهای سالم، خریدن کتاب و پرداخت‌ هزینه‌های آموزشی ولخرجی نیستند بلکه سرمایه‌گذاری‌اند: سرمایه‌گذاری روی خودتان! بعضی از کارهایی که می‌توانید برای سرمایه‌گذاری روی خودتان انجام دهید: به باشگاه بروید و تمرین کنید. تمرین و ورزش باعث ترشح اندروفین شده، به شما احساس فوق‌العاده‌ای می‌دهد و راندمان و میزان انرژی‌تان را بالا می‌برد. اگر زمانی را به ورزش اختصاص بدهید از عهده‌ی انجام کارهای روزانه‌تان بهتر بر خواهید آمد و با چیزهایی که زندگی پیش پای‌تان می‌گذارد بهتر می‌توانید کنار بیایید. چهل و پنج تا پنجاه دقیقه وقت، تمام آن چیزی است که نیاز دارید و بهترین مدت برای ورزش و تمرین نیز همین مقدار است. وقتی هنگام برگشتن از محل کار برای خرید به فروشگاه می‌روید از خودتان بپرسید: «چه غذاهایی ذهن و بدنم را تغذیه و تقویت می‌کند تا احساس و عملکرد بهتری داشته باشم؟» با پاسخی که به این سوال می‌دهید شرایط عالی بودن را برای خودتان فراهم می‌کنید و هوشمندانه غذاهایی را برمی‌گزینید که توانایی ذهنی و جسمی‌تان را بالا می‌برند و تصمیمات بهتری خواهید گرفت. شروع کنید به کتاب خواندن. تقریبا همه کتاب می‌خرند، اما تعداد کمی واقعا آنها را کامل می‌خوانند. تعداد کمی از افراد کتاب‌هایی را که خریده‌اند می‌خوانند اما تعداد بسیار کمتری چیزی را که خوانده‌اند به خاطر می‌سپارند. فقط خواننده‌ی کتاب نباشید بلکه واقعا مطالعه اش کنید. دست کم یک ساعت در روز کتاب بخوانید. برایان تریسی (Brian Tracy) سخنران انگیزشی می‌گوید: «یک ساعت مطالعه‌ی روزانه، در عرض سه سال شما را در هر زمینه‌ای که فعالیت دارید، بهترین خواهد کرد؛ در عرض پنج سال تبدیل به یک مرجع ملی خواهید شد و در عرض هفت سال می‌توانید در زمینه‌ی کاری خود یکی از بهترین افراد در دنیا باشید.» هر ایده‌ای را که به ذهن‌تان می‌رسد یادداشت کنید. هرگز خانه را بدون قلم و کاغذ ترک کنید. معمولا بهترین ایده‌ها در نامناسب‌ترین شرایط به ذهن خطور می‌کنند؛ یادداشت‌شان کنید. فکر نکنید به یادتان خواهد ماند؛ نمی‌ماند! ضمنا یادداشت کردن ایده و فکر به ذهن‌تان اجازه می‌دهد ذخیره‌اش کند و ایده‌های بیشتر و بهتری ارائه دهد. یک مهارت جدید یاد بگیرید. سعی کنید هر روز یک مهارت جدید یا یک مطلب تازه یاد بگیرید. یک مهارت در روز یعنی ۳۶۵ مهارت جدید در سال. حالا تصور کنید اگر همین امروز شروع کنید، یک سال بعد چطور خواهید بود؟ برای دل خودتان کاری انجام دهید. بله، سختکوشی و پشتکار، یک عامل اساسی در موفقیت است، اما دست کم یک بار در ماه، تفریح کنید و کاری هیجان‌انگیز، مفرح و بی‌شائبه انجام دهید که به شما احساس شادابی و سرزندگی بدهد؛ خوش بگذرانید و تفریح کنید. سرمایه‌گذاری بیل گیتس روی رشد شخصی بیل گیتس رئیس شرکت مایکروسافت هر شب قبل از خواب حدود یک ساعت راجع به تمامی مسائل نظیر سیاست مطالعه می‌کند. دانشگاه اسکس در سال ۲۰۰۹ مطالعاتی انجام داد که بر اساس آن ۶ دقیقه مطالعه روزانه می‌تواند استرس را تا ۶۸ درصد کاهش دهد. از دیگر خواص مطالعه در بلند مدت، ممانعت و به تاخیر انداختن ابتلا به آلزایمر گزارش شده است که تقریباً اکثر انسان‌ها به هنگام پیری تا حدودی به آن مبتلا می‌شوند. همچنین علاوه بر خواص ذکر شده برای مطالعه، مطالعه روزانه می‌تواند استرس را کاهش دهد و حافظه را قدرت بخشد. نتایج مطالعه‌ای در دانشگاه انگلیس نشان می‌دهد که مطالعه روزانه تا ۳۲ درصد احتمال ابتلا به بیماری زوال‌شناختی را کاهش می‌دهد. 4 – وقت خودتان را با موبایل، شبکه‌های اجتماعی و سریال‌ها تلف نکنید اتلاف وقت با موبایل همه‌ی ما از تلف کردن وقت خود در اینترنت، احتمالا بیش از هر کار دیگری احساس گناه می‌کنیم. چک کردن سریع فیسبوک یا توییتر می‌تواند منجر به ساعت‌ها اتلاف وقت شود. کلیک کردن از یک لینک به لینک دیگر طبیعی است و در نهایت باعث می‌شود در پایان روز هیچ پیشرفتی در کار شما حاصل نشود. اگر خودتان را از این لحاظ گناهکار می‌دانید، برنامه‌ای به نام SelfControl وجود دارد که به شما امکان می‌دهد برخی وبسایت‌ها را تا ۲۴ ساعت مسدود کنید. همچنین من دوست دارم که از گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی به عنوان پاداشی برای اتمام یک کار استفاده کنم. این باعث می‌شود که گشت و گذار شما در شبکه‌های اجتماعی حتی شیرین‌تر شود! شاید مرور کردن سایت‌های موفقیت و انگیزه‌بخش نیز یک پاداش خوب دیگر باشد. خاموش کردن تلفن همراه و وسایل الکترونیکی تاثیر زیادی برای بهبود خواب دارند. دکتر چارلز چیسلر استاد دانشگاه هاروارد آمریکا بر این باور است که نور آزاد شده از صفحه تلفن‌های همراه باعث فرستادن پیام‌هایی به ذهن ما می‌شود که ذهن ما را فعال نگاه می‌دارد و باعث می‌شود تا دستور آزادسازی مواد شیمیایی به هنگام خواب در بدن به تعویق بیفتد و برای خواب ما مشکل آفرین می‌شود. اگر می‌خواهید شب‌ها راحت و آسوده بخوابید تلفن همراه خود را در اتاق دیگری و دور از دسترس خود قرار دهید. شاید بخواهید با خواندن کانال‌های تلگرام موفقیت، خودتان را فریب دهید که در حال کشف راز موفقیت هستید! ولی اینکار صرفا بهانه‌ای باشد تا کارها را به تعویق بیندازید، به یاد داشته باشید که عمل کردن بسیار مهم‌تر است. ریچارد برانسون از کارآفرینان موفق دنیا و ثروتمند مشهور انگلیسی می‌گوید: “مادرم، ما را طوری تربیت کرد که برویم بیرون و برای خودمان کاری بکنیم، نه اینکه بنشینیم و کارهای دیگران را تماشا و تلویزیون نگاه کنیم. به نظرم این روش تربیتی خوبی بود. من زمان زیادی را با فرزندانم در جزایر کارائیب گذرانده‌ام و در آنجا هیچ وقت تلویزیون نگاه نمی‌کنیم. جزیره نکر (در جزایر ویرجین بریتانیا) جایی است که در آن خود را از دنیای بیرون جدا می‌کنم و می‌توانم دغدغه‌هایم را فراموش کنم. ولی کارهایی که می‌کنم آن‌قدر به نظرم جذاب، با‌ارزش و هیجان انگیز است که هیچ وقت نمی‌خواهم کامل فراموششان کنم. چون خود را در جایگاه قدرتمند و چالش برانگیزی می‌بینم و نمی‌خواهم این موقعیت را هدر بدهم.” 5 – با خواب و استراحت کافی، خلاق‌تر شوید راز خواب کافی و خلاقیت باور کنید یا نه، داشتن خواب بود یک عامل موفقیت در زندگی محسوب می‌شود! علاوه بر این، قدم زدن قبل از خواب یکی از راه‌های بهبود خواب و طولانی‌شدن عمر است. مدیر عامل شرکت بافر، شب‌ها قبل از خواب مدتی را به قدم زدن اختصاص می‌دهد و این کار به او کمک می‌کند تا بر استرس‌های روزانه خود غلبه کند و از آن‌ها خلاص شود و بتواند بدن خود را آماده استراحت کند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که پیاده روی می‌تواند خلاقیت افراد را افزایش دهد، بنابراین بسیاری از مشکلاتی که شما ممکن است برای آن‌ها راه حلی پیدا نکرده‌اید را یک پیاده روی شبانه حل و فصل کند. از روش‌های آزادسازی استرس روزانه به هنگام خواب، مدیتیشن است. مطالعه اخیر در سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که در بین ۱۹ هزار مورد مطالعاتی همگی بعد از مدیتیشن به آرامش روانی رسیده بودند و در این مطالعه مدیتیشن به عنوان یک روش آرامش بخش معرفی شده است. برای انجام فعالیت‌های خلاقانه این توصیه مفید است: ورا وانگ، همواره قبل از خواب به طراحی می‌پردازد. شاید بهترین زمان برای انجام فعالیت‌های خلاقانه در سکوت و آرامش شب باشد. مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که سحر خیز هستند به هنگام شب در انجام فعالیت‌های خلاقانه موفق‌تر عمل می‌کنند. این گونه افراد به هنگام شب بهتر می‌توانند مسائل منطقی را تحلیل کنند و همچنین راحت‌تر به ارتباطات بین دو موضوع پی می‌برند و در نتیجه در فعالیت‌ها و عملیات‌های خلاقانه موفق‌تر ظاهر می‌شوند. 6 – برنامه ریزی داشته باشید راز موفقیت : برنامه ریزی مدیر شرکت اکسپرس آمریکا همواره قبل از خواب به بررسی برنامه روز بعد خود می‌پردازد و بنابراین قادر است صبح‌ها بعد از بیدار شدن بلافاصله به سراغ فعالیت روز و آنچه باید انجام دهد می‌رود. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که آن دسته از کسانی که شب‌ها قبل از خواب برنامه روز بعدی خود را آماده می‌کنند می‌توانند به مراتب انسان‌های موفق‌تری باشند و بعد از مدتی می‌توانند پیشرفت‌ها و قدم‌های بزرگی در زندگی بردارند. لیست‌های متعدد درست کنید و برای خود چالش‌های جدید ایجاد کنید. ریچارد برانسون می‌گوید: ” من لیست‌های بسیاری برای خودم تهیه می‌کنم، چون فکر می‌کنم توجه به جزئیات کوچک است که یک شرکت استثنایی را از یک شرکت متوسط متمایز می‌کند. جزئیات خیلی مهم است و من فکر می‌کنم تعیین چالش‌ها و اهداف جدید برای خود هم مهم است. معتقدم که ابتدای سال زمان خوبی است برای اینکه اهداف پیش روی خود در طول سال را بنویسید. اگر خود را سازماندهی نکنید و آنچه را می‌خواهید بدست بیاورید ننویسید، خطر آن وجود دارد که زمان از چنگتان برود و چیزی زیادی به دست نیاورده باشید.” 7 – زیاد نگران پول نباشید راز موفقیت : نگران پول نباشید تا جوان هستید هیچ فرصتی را از دست ندهید، حتی اگر از پایان راه مطمئن نیستید. پتانسیل پیشرفت شما در خطر کردن و ریسک‌پذیر بودن است. البته ادعا نمی‌کنم باید در مسیرهایی قدم بگذارید که مشخصاً بی‌نتیجه هستند. منظور ریسک‌های حساب‌شده و هوشمند است. اگر بدون تدبیر و تعقل به هر سمتی بروید، مجبور می‌شوید تا آخر عمر مشغول التیام دادن آسیب‌هایی باشید که می‌بینید. مارک زاکربرگ: “بزرگترین ریسک، ریسک نکردن است. در دنیایی که واقعا به سرعت در حال تغییر است، تنها راه‌بردی که مطمئنا به شکست می‌انجامد ریسک نکردن است.” نگران پول نباشید، بلکه در عوض مترصد فرصت‌ها باشید و می‌بینید که پول به دنبال آن خواهد آمد. این نگرش بهترین راهی است که باعث می‌شود از فرصت‌های شغلی خود سود ببرید. به دنبال پول بودن، مخصوصاً اگر در ابتدای راه شغلی خود باشید، نتایج جالبی به دنبال ندارد. بهتر است مهارت‌ها و دانش خود را تقویت کنید که در بلندمدت، هم برایتان پول به همراه می‌آورد و هم شادی. 8 – متمرکز و با پشتکار مسیر را ادامه دهید راز موفقیت : متمرکز باقی بمانید تفاوت شکست و پیروزی این است که بتوانید پس از زمین خوردن بلند شوید. بله، شکست خوردن دردناک است و رنج زیادی می‌آورد. اما شما باید از آسیب‌ها، دردها و افکار منفی عبور کنید. همه‌ی ما بارها شکست‌ خورده‌ایم. افراد موفق کسانی هستند که در هر شرایطی شانه‌های خود را بالا می‌اندازند و به مسیرشان ادامه می‌دهند. پشتکار بسیار باارزش‌تر از استعداد است. وودی آلن می‌گوید: « مردم همیشه به من می‌گویند که می‌خواهند یک فیلم‌نامه یا نمایشنامه یا رمان بنویسند. ولی فقط تعداد انگشت‌شماری واقعاً این کار را می‌کنند. بقیه افراد بدون اینکه به نتیجه‌ای برسند از بازی خارج می‌شوند. آن‌ها نمی‌توانند از پس نوشتن برآیند، برای اینکه دست به عمل نمی‌زنند. وقتی شما جرئت کنید وارد گود شوید، مثلاً شروع کنید به نوشتن، نیمی از مسیر موفقیت را طی کرده‌اید. برای همین می‌گویم ۸۰ درصد از موفقیت حضور داشتن است. این بهترین درسی است که زندگی به شما یاد می‌دهد.» هنر تمرکز نیز در زندگی و کسب‌وکار نقش مهمی دارد. هنگامی‌که بر چند کار مشخص متمرکز شوید، بسیار بهتر و مؤثرتر عمل می‌کنید. اگر خود را با اهداف مختلف و پراکنده سرگرم کنید، وقت کافی برای توجه به هیچ‌کدام نخواهید داشت. استیو وزنیاک می‌گوید: اگر عاشق کاری هستید که انجام می‌دهید و حاضرید برای انجام آن هرکاری نیاز است انجام دهید، آن را در چنگ خود دارید و ارزش آن را خواهد داشت که در شب هر دقیقه از تنهایی خود را فکر کنید و فکر کنید که چه‌چیزی می‌خواهید طراحی کنید یا بسازید. 9 – مثبت اندیشی، راه فرصت‌ها را در زندگی باز می‌کند راز موفقیت : مثبت اندیشی فرصت‌ها همیشه در اطراف ما هستند. فقط باید بتوانیم آن‌ها را ببینیم. منفی نگری زندگی را برایتان به‌قدری تیره‌وتار می‌کند که نمی‌توانید ببینید چه فرصت‌هایی دقیقاً همین‌جا و پیش روی شما هستند. وقتی نگاه مثبتی داشته باشید، می‌توانید از هر اتفاقی برای یک زندگی شاد و موفق استفاده کنید. سعی کنید یک دوره سی‌روزه مثبت اندیشی را امتحان کنید. خودتان متوجه نتایج آن خواهید شد. اریک اشمیت می‌گوید: “راهی برای بله گفتن به چیزها بیابید. به دعوت به یک کشور جدید بله بگویید، به ملاقات یک دوست جدید بله بگویید، به یاد گرفتن یک چیز جدید بله بگویید. با بله گفتن است که شغل جدید‌، و شغل بعدی، و همسر و حتی بچه‌های‌تان را به‌دست می‌آورید.” زندگی هیچ‌وقت همه قطعات پازل را جلوی شما قرار نمی‌دهد. موفقیت شما به این بستگی دارد که بتوانید خودتان تکه‌های گم‌شده را پر کنید. اگر صبر کنید تا همه‌ی اطلاعات لازم هر پروژه را به دست آورید، تا ابد معطل می‌شوید؛ مخصوصاً در دنیای امروزه که بازارها قبل از اینکه حتی تصور کنید، تغییر می‌کنند. استیو جابز می‌گوید: “شما با نگاه کردن به جلو نمی‌توانید نقطه‌ها را به هم وصل کنید. تنها با نگاه کردن به عقب می‌توانید آنها را متصل کنید. بنابراین باید اعتماد کنید که این نقطه‌ها یک جوری در آینده تان به هم متصل شوند.” 10 – یک تغییر مثبت بوجود بیاورید و یک کار خوب کنید راز موفقیت : تغییر خوب برای خواسته‌های دیگران زندگی نکنید، نگذارید پدر و مادر یا دوستانتان به شما بگویند بهتر است چه‌کاری انجام دهید و چگونه زندگی کنید. نصیحت و توصیه‌های آن‌ها را بشنوید ولی کاری را انجام دهید که خودتان فکر می‌کنید صحیح است. مهم نیست چه‌ کاری پیش روی شما است؛ همیشه حداکثر تلاشتان را بکنید، گاهی شغلی را که می‌خواهیم، به دست نمی‌آوریم. گاهی اوقات سزاوار ترفیع هستیم و آن را به دست نمی‌آوریم. هیچ‌کدام از این شرایط نباید عملکرد شما را ضعیف کند. اگر همه انرژی و تلاشتان را به کار نبرید فقط به خودتان صدمه می‌زنید. اگر همه‌ی انرژی و انگیزه‌ی خود را روی هدفتان نگذارید، هرگز به شغل، ترفیع یا هر جایگاهی که مدنظرتان است نمی‌رسید. تا وقتی نفس می‌کشید تسلیم نشوید، هرگز از خودتان و خواسته‌هایتان دست نکشید. منظور این نیست که با کورکورانه پیش رفتن و توجه نکردن به شرایط و بازخوردها به اهدافتان دست پیدا می‌کنید. روی مشکلات کار کنید و همه‌ی بازخوردها را زیر نظر قرار دهید تا توقف‌ناپذیر شوید. ریچارد برانسون می‌گوید: “اگر می‌خواهید یک کارآفرین بشوید، اولین چیز لازم این است که ایده‌ای داشته باشید که بتواند تغییری مثبت در زندگی دیگران ایجاد کند. کسب و کار یعنی همین. اگر صاحب کار و کسبی باشید، در موقعیتی هستید که بتوانید تغییرات بزرگی در این دنیا ایجاد کنید. به نظر من این برای کارمندان یک شرکت هم خوب است، که از کار کردن در شرکتی که می‌دانند در دنیا کارهای خوبی انجام می‌دهد لذت ببرند. “ به ایده‌هایتان ایمان داشته باشید و در کار خود از همه بهتر باشید ” شما قطعاً باید به ایده‌های خود ایمان داشته باشید. اگر شخص احساس خوبی نسبت به کاری که می‌کند نداشته باشد و به آن افتخار نکند، انگیزه‌ای برای هیچ کاری نمی‌ماند. باید علاقه شدیدی به کاری که می‌خواهید بکنید داشته باشید و بتوانید دیگران را هم به آن علاقه‌مند کنید. اگر یک ایده، ایده خوبی باشد، باید بتوانید آن را در دو یا سه جمله توضیح دهید و دو سه جمله خیلی راحت پشت یک پاکت نامه جا می‌شود. اگر بنا نبود خط هوایی من از همه خطوط هوایی بهتر باشد، دلیلی برای راه اندازی آن نداشتم. باید اطمینان کنید که همه جنبه‌های کاری که می‌خواهید بکنید، از رقیب‌هایتان بهتر باشد. “ لذت ببرید و هوای تیم‌تان را داشته باشید ” من صددرصد معتقدم لذت بردن از کار بسیار مهم است، و اگر از کاری لذت نمی‌برید یعنی وقت آن رسیده که به سراغ کار دیگری بروید. از راس تا پایین چرخه اداری باید از کارشان لذت ببرند تا فضای کاری دلچسبی ایجاد شود. اطمینان حاصل کنید که کسانی شرکت شما را اداره می‌کنند که عمیقاً به مردم اهمیت می‌دهند، به بهترین جنبه افراد دقت می‌کنند و در عوض انتقادکردن، تشویق می‌کنند. انسان‌ها چندان هم با گل‌ها فرق نمی‌کنند. اگر به یک گل آب بدهید شکوفا می‌شود و اگر آب ندهید، می‌خشکد و می‌میرد، من معتقدم که انسان‌ها هم همین گونه‌اند. “ 11 – برای خانواده‌تان زمان بگذارید و سپردن کارها به دیگران را بیاموزید راز موفقیت : زمان برای خانواده یکی از اولین کارهایی که به عنوان یک کارآفرین باید کرد، آموختن هنر سپردن کارها به دیگران است. کسانی را پیدا کنید که در اداره روزانه یک شرکت از شما بهتر باشند و با این کار وقت خود را، برای فکر کردن به موضوعات مهم‌تر و وقت گذراندن با خانواده، آزاد کنید. این کار، مخصوصاً اگر فرزند دارید، خیلی مهم است. آنها تنها چیزی هستند که وقتی شما بروید از شما باقی می‌ماند. من می‌دانم که کارآفرین موفقی‌ هستم ، ولی مطمئن نیستم که می‌توانستم مدیر خیلی موفقی هم باشم. ذهن من همیشه به آینده فکر می‌کند و به ساختن چیزهای جدید فکر می‌کنم. فکر می‌کنم بهتر است به مجرد اینکه چیزی را راه انداختم، فرمان آن را به فرد دیگری بسپارم. می‌توانم بروم و بیایم و کمی دردسر هم برای کارمندانم ایجاد کنم، ولی بهتر است کسب و کار روزانه را به فرد دیگری محول کنم. به یاد بسپارید داشتن یک زندگی زناشویی پربار و موفق می‌تواند در افزایش تمرکز بر روی کار به شما کمک کند. همه ما افرادی را دیده‌ایم که پس از متاهل‌شدن، موفقیت خوبی بدست آورده‌اند، البته به شرطی که همسر به درستی و باآگاهی انتخاب شده باشد. سخن آخر آخرین قاعده و توصیه‌ای که برای‌تان داریم این است: ادامه دهید و ادامه دهید! گاهی شرایط سخت می‌شود و راه به‌نظر طولانی می‌آید. اما شما باید فقط ادامه دهید و از حرکت نایستید. اهداف‌تان را مرور و یادآوری کنید و تجسم‌شان را فراموش نکنید، ناگهان وضعیت‌تان تغییر خواهد کرد و دوباره در مسیر درست‌تان قرار خواهید گرفت؛ مسیری که شما را به تعالی می‌رساند. از این 12 کلید برای خلق سرنوشت و رسیدن به خواسته‌های‌تان استفاده کنید.

در باب سال ولادت این بانوی مجلله اختلاف زیادی است یکی از اقوال عامه آن است که در سال 5 هجری و بعضی در سال 6 هجری و بعضی در سال 7 هجری و در پنجم جمادی اولی ذکر نموده اند و بعضی در اوائل شعبان گفته اند و در آن هنگام پیغمبر (ص) در مسافرت بوده است و برای نام گذاریش امیرالمومنین منتظر تشریف فرمایی رسول خدا (ص) شد که پیغمبر بیاید و مانند حسن و حسین (ع) نامگذاریش فرماید زیرا باید نام گذاریش از عالم اعلی باشد وقتی که رسول خدا (ص) تشریف آوردند قنداقه زینب (س) را به دست مبارک ایشان دادند، پیغمبر (ص) منتظر ترول وحی ماند سپس جبرئیل نازل شد و عرض کرد نامش را زینب بگذارید.

زینب در لغت به معنای درخت نیکو منظر آمده و ممکن است مخفف از زین، أب باشد یعنی زینت پدر، روایت است که رسول خدا (ص) او را بوسید و اشک از چشمان مبارکش جاری گردید، عرض کردند یا رسول الله سبب گریه شما چیست؟ فرمود: جبرئیل به من خبر داده است که این دختر شریک حسین (ع) در مصیبت ها و بلاها است.[1]

پی نوشت

[1] . سيد محمد هاشم، دستغيب، زندگانى صديقه كبرى و حضرت زينب( س)، صفحه 11 و

 
دیده بگشوده به دنیا زینب کبری
تهنیت گو بر علی و مادرش زهرا(س)
ای نور عین کوثر زهرا (س)
جان حسین زینب کبری
خوش آمدی ای گل زهرا(س)

ولادت قهرمان فصاحت و بلاغت، و مظهر مهربانی و عطوفت
عقیله ی بنی هاشم زینب کبری سلام الله علیها مبارک باد. . .